Crosfhocal ar an sean-nós!

Caint An Roth: Láthair: 22 Br. Cluaidhe, BÁC 4; Am/dáta: 19:30, Déardaoin, 5ú Feabhra 2015

Tá caint míosúil de chuid an Roth, Cumann na n-Innealtóirí i mí Feabhra le bheith an suimiúil más duine thú a deanann cros-fhocail ó am go h-am. Sé an Dr. Gearóid Ó Catháin as Chathair Phort Láirge leis an caint a thbhirt uaidh. Bhain sé amach céimeanna sa Mhatamaitic agus sa Staitistic i gColáiste na hOllsoile, Corcaigh sna seachtóidí. Tá Ph.D. (Staitistic) (2002) aige ó Ollscoil Luimní agus Díoplóma sa Ghaeilge Fheidhmeanach ó Choláiste na hOllscoile, BÁC (2012). Ar phinsean anois agus d’oibrigh se sa Phríomh Oifig Staidrimh, sa Roinn Sláinte agus i gCóras Iomapir Éireann.

Foilsíodh an chéad chrosfhocal thart is céad bliain ó shin i 1913. Ó shin i leith is iomaí uair a chloig a chaitheadh go suaimhneach agus go tubaisteach ag iarraidh teacht ar a réiteach.

Sa léacht shuimiúil seo tabhairfaidh an t-údar léargas  ar an taobh eile den scéal— conas a chruthaítear an crosfhocal. Pléfidh sé leis na mórchéimeanna – leagadh amach na heangaí, líonadh na heangaí le focail, noda a chumadh, agus an córas tagartha idir na noda agus an eangach. Mar chasadh beag, fileann an t-údar ar an tseanchló leis na consain bhuailte (in ionad an consan + ‘h’ mar atá sa lá inniu). Míneoidh sé cén fáth go ndearna sé é sin agus conas mar a rinne sé é. Bhaist sé crosfhocal ar an sean-nós ar thoradh seo a chuid oibre (sampla thíos a d’fhoilsigh sé faoin ainm cleite Déise Abú).

Tá ríomhchláir le fáil anois chun crosfhocal a chruthú – cuid acu saor in aisce agus na cinn proifisiúnta ar phraghas. Scríobh Gearóid a chuid ríomhchláir féin a léiríonn an tuiscint faoi leith atá aige faoin ábhar seo. D’úsáid sé tairgí saora (Perl, SQLite,TeX) chun é seo a chur i gcrích. Roinnfidh sé a chuid eolais linn le cabhair sleamhnáin.

Árd luas i gConamara go híseal ar chlár Éircom!

Is minic dom ag gearán faoin nasc atá againne anseo leis an gcóras idirlíon nó an gcóras leathan bhánda mar a glaoghtear air in áiteanna. Scríobh mé píosa dhá mhí ó sin agus ar ndóigh níor tháinig mórán feabhas - feabhas ar bith - ar chúrsaí ó shin.

Bhí giolc ar maidin ó Thí Chaidhain i gCill Chiaráin faoin roll amach (focal.ie!) leathan bhanda ina gceantair féin agus é ag breathnú ar léarscáil atá ag Eircom. Ba léir ón learscáil seo nach raibh plean dá laghad ag Éircom córas chábla snáthoptaice leathan bhanda a thabhairt i gceantair Iorrais Aithneach.  Breathnaigh mé fhéin ar an suíomh (Thóg sé níos mó ná ceathrú uair a chloig an léirscáil a íoslóidiú ar maidin!).

Nach spéisiúil mar léarscáil é? Is cosúil nach bhfuil plean ar bith acu ní h-amháin ceantair Iorrais Aithneach agus siar uaidh a cheangail leis an gcóras ach tá Árainn ina iomláine fágtha ar lár acu chomh maith (mar aon le cuid de thuaisceart Co an Chláir!).

Maidir liom féin is cosúil go mbeidh muid anseo i gCaorán na gCearc ar líne idir Iúl agus Mí na Nollag i 2015.  Ach nuair a chuir mé mo uimhir guthán sa ceistneoir fuaireas an teachtaireacht lom seo:

Nach aisteach an rud é? An amhlaidh nach gcreideann siad a léarscáil féin. Mar a dúirt an cean  eile -  "Feicfimíd!" 

Tuigim anois cén fáth go bhfuil oifig tuairisc.ie ar imeall na Gaeltachta mar is cosúil gur Barna (sic) an t-aon ceantair ina bhfuil córas ceart leathan bhanda le fáil!  Mar a dúirt Seán Ó Cuirreáin i gcúrsaí eile, "...más fíor gur go mall a mheileann muilte Dé, is léir gur níos moille fós a mheileann muilte an státchórais, go speisialta i réimse na teanga. "

Seo mar atá an luas anseo agus seo á scríobh!

Fáilte ar Oíche Nollag!

Tháinig San Níoclás chugainn don gcéad uair le fada ar Oíche Nollag.

Chaith ár mbeirt garpháistí a chuid saoire linn lena dtuismitheoirí agus ba mhór an áthas agus gliondair agus lúcháir a bhí an nuair a chonaiceadar an méid stuif a d'éirigh leis an bhfear bocht a tharraingt aníos an similéar caol istig sa seomra suí.

Ar ndóigh scríodh litir chuige fadó le rá nach mbeidh siad ina dteach fhéin agus mar cabhair dó cuireadh comhartha breá aon-teangach taobh amuig den teach ionas nach gcailleadh sé a bhealach agus é ag dul thár timpeall Chonamara.

D'fhágadar bia agus deoch dó fhéin agus dá fhoireann réinfhianna agus is cosúil gur ith siad beagnach chuile rud a bhí ar an bpláta,

Tá nós againn sa teach sa searmanais beag a dhéanamh de lásadh coinneal na Nollag agus dúramar paidir beag buíochas as a thárl i rit 2014 agus ar son iad siúd nach raibh mórán acu ar fud an domhain. Lás an duine is óige an coinneal sulra cuireadh sa bhfuinneoig go cúramach mar comhartha fháilte don leanbh ar lá a bhreithe!