Sa bhFrainc (2)

Agus Antibes fágtha againn thiománamar go díreach go Cherbourg ach ar ndóigh ós rud é go bhfuil an turas díreach cuíosach fada stopamar i mbailte eile ar an mbealach. Is ar motarbhealaí beagnach an turas ar fad.

Abha na Róine taobh leis an A7 ag Valance

B'é Valance, baile ó dheas ó Lyons an chéad ceann. Thóg sé timpeall ceithre uaire dul chomh fada leis an mbaile sin ar bhruach abann mór na Róine. Is minic a glaoghtar "Geata Dheiscirt na Fraine" ar an gcathair seo. D'fhánamar oíche amháin anseo.

Thugamar aghaidh ar an mbóthar ó thuaidh  (an A7) go luath ar ar maidin. Téann an bóthar tré cathair mór eile - Lyon - ach chuamar chuig baile eile Beaune - príomh cathair fíona ceantair na Burgúine. Bhíomar ann cheanna cúpla uair agus ar ndóigh blasadh cuid de thorthaí an cheantair sin. Sláinte!

Ansin leanamar ár dturas ó thuaidh. Ní raibh mé ag súil go mór leis an cuid seo mar théann an bóthar thár timpeall Pharais. Tá cáil ar an dtrácht a tá thar a bheith trom ar an "Boulevard Périphérique" thár timpeall na cathrach sin. Ba ar Rouen a bhí ár dtriall, cathair ársa siar ó thuaigh ó Páras in oirthera na Normáinne. Ní raibh gá dúinn a bheith imníoch. Bhí an comharthaí thar a bheith soiléir ón A6 agus timpeall 20 km ó dheas ón Ardcathair bhí comhartha breá líofa ag rá "Rouen". Cé nach mótarbhealach bhí an bóthar thar timpeall seo i bhfad níos faide ón gcathar i dtreo Verseilles agus tár éis leathuair a chloig nó mar sin bhíomar ar an A13, an motorbhealach siar cun na farraige. Agus taobh istigh de uair a chloig bhíomar i Rouen.

Foigneamh claonta i lár Rouen agus an Ardeaglais ann

Mar a dúirt mé is Cathair ársa atá i Rouen bunaithe ag na sean-Francaigh agus níos déanaí ag na Rómhánaingh. Bhí an cuid seo den bhFrainc faoi ríthe Shasana ó aimsir an Rí Liam, a bhí ina diúc ar an réigiúin sin nuair a chuaigh sé go Sasana chun a éileamh ar an gcoróin ansin a neartú rud a rinee sa bhliain 1066. Ach ar ndóigh ó shin leis an céadta bhliain bhí sé in a cogadh dearg idir Ríocht na Fraince agus Ríocht Shasana ach sa deireadh ní raibh fágtha ag Rífhlathas Shasana ach Îles d'la Manche. Cé nach chuid de Shasana (nó fiú den Ríocht Aontaithe) is faoi Coróin Shasana atáid go fóill. Is i lár an cogaíocht seo sa cúigiú aois déag d'éirig cailín, Jeanne d'Arc, mar cheannaire láidir ar son Rí na Fraince. Ar deireadh gabhadh í agus dódh í ar deireadh tár éis "seóthriail". Is i gcroí lár Rouen a dóadh í.  Caitheamar oíche amháin ansin agus shiúlamar isteach i lár stairiúil na cathrach.

Leanamar orainn ar maidin siar go Cherbourg agus bhí an bád leis an áit a fhágáil timpeall an ceathair. Agus muid sa scúine do bhád bhí roinnt bhaith carranna ó Úcráin. Ceann beag romainn agus bhí éadaigh, cuirtíní agus ornáidí tithe. Bá bhrónach é le feiscint. Bá léir go raibh imní ag an tiománaí (is dócha mar bhíonn an méid trioblóid dul go dtí an Bhreatain). Nuair a d'oscail an geata bhí air a chuid páipéirí a theasopeáint agus ba léir a fhaoiseamh agus a áthas nuair nach raibh fadhb ar bith leo.

Mar a dúirt mé cheana, ní raibh báisteach ar bith ann agus muid sa bhfrainc ach nuair a dhúisíomar ar maidin i mbá Bhaile Átha Cliath bhí an báisteach ag titim go trom! Fáilte fliúch Éireannach!

Sa bhFrainc...

Ni rabhamar sa bhFrainc - ná in aon tír eile lasmuigh d'Éirinn ó lár 2019 agus mar sin bhíomar ag súil leis an dturas seo. Bhí sé beartaithe le tamall ach cuireadh ar athló trí nó ceithre uair de bharr Chovid agus ansin de bharr cúrsaí clainne.Ach ar deireadh bhí na socraithe déanta agus d'fhágamar an baile le dul ar ár dturas leis an mbád a fháil ó Bhaile átha Cliath go Cherbourg na Fraince.

Bád mór is sea an WB Yates, bád cuíosach nua ag Irish Ferries. Bhí sé an chompórdach agus tá na cábáin i bhfad níos mó ná ar aon bhád eile ar a rabhamar roimhe seo dár linne. Tá seirbhís bhuffet ann agus ar ndóigh ar ndóigh an chuid "lounges" nó áiteann le suí. Bhí seirbhís idirlín le fáil ach bhí costas ag baint leis ach an rud nach raibh fhios againn nach raibh rialacha fanachíochta an Aontas Eorpach i bhfeidhm agus mar sin féin níor thóg sé mórán ama costas ard go leor a chuir le do bhille. Cé go ndúirt an chóras linn faoi seo ní raibh tuairim agam go mbeadh sé leath chomh hard agus a bhí. Ta ceacht foghlamtha againn!

Thiománamar ó dheas ó Cherbourg go La Rochelle. Ós rud é gur tháinig an bád istigh i dtír roimh nóin bhí neart ama againn turas 4 uair nó mar sin a dhéanamh. Bhí beagáinín deachtracht againn an ostán a aimsiú ach ar deireadh d'aimsíomar é. Roinnt mhaith blianta ó shin fuaireamar amach faoi grúpa ostáin B&B sa bhFrainc a bhí thár a bheith saor. Tá cuid acu cosúil le motels i Meiriceá - páirceáileann tú an carr agus tá doros taobh amuigh seachas istigh saan ostán. Ní bhíonn éinn san oifig fáilte ach ar maidin nó ar feadh cúpla uair sa tráthnóna. Bíonn chuile rud begnach ar líne agus faigheann tú uimhir airthint agus tugtar uimhir cód le dul isteach sa seomra. Bhaineamar úsáid as na h-ostáin seo agus níor íochamar níos mó ná €60 don oíche in aon cheann acu.

Níl sé de nós againn bricfeasta a thógaint sna h-ostáin ach téann muid chuig boulangerie nó patisarai nó margadh áitiúl. Bíonn dinéar againn san baile áitiúil de gnáth - pot-luck. Is annamh a bhíonn droch béile againn sa bhFrainc.

Ar aghaidh linn an chead lá eile soir go Limoges, cathair cáiliúl don phoirceallán and cineál gréithre a bhí ag an tSín ar dtús ach a tháining go dtí an Eoraip timpeall is 300 bliain ó shin. Is cosúil go raibh gréithre de gach saghas á dheanamh i Limoges ón 2ú aois déag ach is san dara chuir den 8ú aois deag a thosaíodar ag deanamh an poirceallán i gceart mar bhí an cré a úsáidtear le fáil sa cheantair. (Tá cáil ar phoirceallán Sèvres chomh maith ach is i gceantair Pharás atá an baile sin).

D'fhánamar i lár an bhaile agus d'aimsíomar proinnteach an deas ann don dinnéar san oíche sin. Bé an chef féin a chuir fáilte romhainn. Ní raibh éinne san áit nuair a shriocheamar í bhí sé lán sular thosaigh muid ag ithe. Bhí an béile thár a bheith go deas. Deireann sé "Je leur apporte mon expérience, ils me donne leur fraîcheur." (Tugaim mo thaithí dóibh, tugann siad a n-úire nó a mbeocht dom.) agus bhí an béile agus an seirbhís thár a bheith go maith. Lán marc! 

Margadh Limoges

Ar maidin chuamar thuas chuig an margadh do bhricfeasta. Ait álainn. Má tá Baile Átha Cliath ag pleanáil rud a dhéanamh leis an sean mhargadh ag Lána Mhuire (Tá sé dúnta ó 2019) d'fhéadfadh siad breathnú ar an áit seo - nó margadh ar bith ar an mór roinn!

Ar aghaidh linn ansin soir go Clermont-Ferrand i lár na tíre. Príomhchathair ceantair an Auvergne atá ann agus is i sean-suíomh bholcánach atá se. 

Radharc ón Puy-de-Dôme(intlís an Puy-de-Dôme féin)

Tá an Puy-de-Dôme, sean cruinneachán bolcáin, soir ón gcathair agus le feiscint ó chuile áit sa cathair. Chinneamar ar dul suas ann - tá sé níos mó na 1400 méadair in airde ach buíochas le Dia tá traen-ín a théann suas ann go rialta. Radharcanna álainn ann ón bharr, agus ón dtraen ar an bhealach thuas ann. Tá aeróg  míleateach suite ar a bharr agus tá fothrach de Theampall Mhearcair de chuid na Rómánigh ann chomh maith. Bhi an lá go h-álainn agus bhíomar i ndán na sean bholcáin thar timpeall a fheiscint. 

Is cosúil go bhfuil an éileamh ar an áit le haghaidh an parafaoileoireacht nó faoileoireacht foluana agus bhí slua maith ag eitilt thár timpeall. Níor bhaineamar triall as faraoir.

Domhnach a bhó ann agus chinneamar ar lón deas mall a bheith againn i bproinnteach ag bun an tsléibhe. Bhí díomá orainn. Tá nós ag na Frainncigh gach bialann a dhúnadh ag a dó a chloig don lá agus mar sin bhí an áit dúnta - cé gur thangeamar ag cúig neomad tár éis a dó. Nuar a deireann Francach go bhfuil an áit dúnta tá sé dúnta is cumadh cé mhéid atá ag ithe nó ag ól san áit! Bhíomar i bponc. Ní raibh orainn ach dul thár n-ais chuig an ostán agus muid ocrach.

Rinne mé Googláil ag lorg bialann don oíche mar ní raibh bia lé fáil san ostán. Bá cosúil go raibh gach áit dúnta, Agus ansin chonaic mé go raibh áit in aice leis an ostán Basilic & Co - Pizza de Terroir. Dúirt Monsieur Google go raibh sé ar oscailt agus d'fhéach sé ceart go leor . Shiúl muid ann - níor thóg sé ach cúig neomad - agus bhíomar ann. Bhí sé ar oscailt agus d'fhéach sé an ghlan agus mar sin isteach linn. Cuireadh an fháilte romhainn agus bhí na píotsaí ar fheabhas. Fuair mé ceann ceithre cháiseanna agus bhí mé ag lorg ceann "medium" ní raibh ach beag nó mór le fáil. Fuair mé an ceann mór - agus bhí! Ní raibh mé i ndán é a chríochnú cé go ndearna mé an iarracht!

As Clermont chuamar ó dheas go an Cote d'Azur. Bhí orainn a carr a athbhreoslú ach bhí costas artola íseal go leor i gcomparáid leis an praghas in Éirinn. Cheap mé go raibh a margadh maith déant agam nuair a cheanaigh mé ar €1.76 i mbaile Átha Cliath ach sa bhFrainc bhí sé idir €1.58 & €1.34 don lítear. Fuaireamar amach cén fáth níos deanaí sa turas. Is cosúil gur thug an Rialtas ansin fóirdheontas do na garáistí - 20c don garáiste agus 30c don chustaiméir. Thug cuid de na garáistí an deontas ina iomláine don chustiméir agus cuid acu - ar na mótarbheallaigh (Autoroute) de gnáth - a choimead an 2oc dóibh fhéin. Beidh deireadh leis an gcóras sin áfach i mí na Samhna!

Antibes - ní Ros a'Mhíl í

Tá cara againn le h-arasán in Antibes agus téann muid ann anois is arís. Bhí an aimsir thár a bheith te cé gur lár mí Meán Fomhair a bhí ann. Tá caladh doimhin ann agus fanann na luamh innill atá ró mhór don gcaladh i Monte Carlo anseo. Is baile cuíosach beag í Antibes idir Cannes agus Nice nach bhfuil chomh fhorbartha ó thaobh tráchtála de is atá an dá áit eile. Is sea áit í agus tá cáil é mar lár ionad ealaíona caith Picasso seal ann mar aon le healaíontóirí eile. Ós rud é go bhfuil sé ar am Meanmhuir tá na bialanna ann an mhaith. Ach i ndairíre nach bhfuil rud ar bith níos fearr roimh nóin ná suí ar thaobh na sráide le do ghloine rosé ag breathnú ar na daoine a siúl ós do comhair?

Cote d'Azur

Caitheamar timpeall deich lá sa bhFrainc an uair seo gan báisteach ar bith, grian te ós ár gcionn agus muid ag dul a choladg sa bhád. Ach chomh luath agus a shroich an bad ar maidin bhí báisteach fliuch na hÉireann romhainn. Ach bhíomar sásta a bheith sa bhaile arís inár leabh compórdach fhéin.

As spás!

Ní go ró mhinic a léim leabhair filíóchta. Chuala mé údar an leabhair seo^* ar an raidío tamall ó shin agus chinn mé ar cóip dá leabhair a fháil. Bhaineas taitneamh as.

Bá phíosa á rá aige i "gcaniúnt" Bhleá Cliath "loike" agus léirigh sé i gcúpla focail an difríocht idir theanga an Gaelscoile san IarGhaeltacht agus teanga na Ghaeltachta féin. Anois is arís ní hionann an dá chanúint!

Mar is gnáth le filíocht thuig mé chuid dá chuid filíochta agus cuid eile bhí teachtaireacht an udair ceilte orm (an ag éirí sean atá mé?).

Ar ndóigh thuigfeadh éinne le Gaeilge an chéad phíosa ann - "Níl agam ach" - a cuireadh an cheist air nó uirthe "What's that in English!" Agus tá an fhreagra aige ag tabhairt an sloinne coilíneach. Caithfidh mé smaoineamh ar sin an chéad uair eile. Taithnódh ceann eile linn chomh maith, ("Wouldn't it be great...") agus é ag samhlu chonas íoch as ceadúnas teilifíse ó An Phost ar an bhfón. (An Post please copy!)

Chuaigh dán eile aige go mór i bhfeidhm orm. Is cuimhin liom na smaointe díreach céanna a bhí orm nuiar a chuala mé faoi Phádraig agus a cháirde a bhí sásta an ghníomh a dhéanamh ar a son...

"Níl aon aithne agam ort
ach le trí ráithe anuas
tá an tost fada atá ag teacht uait
á líonad ag daoine nach stopann ag caint ort..."

Scríobh mé píosa anseo faoi seo ag an am.

Bhí ceann eile a thaitn go mó liom a léirigh saol teaghlaigh an lae inniú...

"Gach éinne sa tigh
ag teacht le chéile
i halla an tí
'Bhfuil rud éigin
mícheart leis an idirlíon?'"

Nach rabhamar go léir ann?

---

^* Spásas, Marcus Mac Conghail, Coiscéim 2021

---