Mise agus Tomás Mac Ruairí!

Baineandh geit asam nuar a léigh mé, i Nós, go raibh Tomás Mac Ruairí imithe uainn.

Tomás Mac Ruairí 1939-2023

Ba ó Tomás Mac Ruairí a fuair mé an misneach Gaeilge a labhairt nuair a fhágas scoil sa bhliain 1966. Is cuimhin liom gur scríobh mé isteach chuig CnaG ag lorg Fáinne Daite (Dóibh siúd nach raibh mórán Gaeilge acu) agus scríobh sé thár n-ais chugam ag rá go raibh mo chuid Gaeilge maith go leor le Fáinne Ór (Fáinne Nua) a fháil. 

Bhí Choirm Cheoil an Oireachtais ar siúl i Halla SFX cúpla lá ina dhiaidh san agus chinn mé ar dul ann. Níor labhair mé riamh i nGaeilge le h-éinne taobh amuigh den rang agus bhí eagla an domhan orm mo bhéal a oscailt.

Bhí an oíche ag druidim chun deireadh agus bhí orm rud éigin a dheanamh. 

"Cá bhfuil Tomás Mac Ruairí?" a dúirt mé le duine éigin. Agus dúradh liom cá raibh sé. 

Chuaigh mé chuige agus dúirt mé, "Is mise Eoin Ó Riain."

"Oh" a dúirt sé, "Seo duit!"  Thóg sé a Fháinne féin óna bhóna féin agus thug sé dom é. Rinne sé comhrá gearr dom mar bhí sé an ghnóthach ag an imeacht féin ach dúirt sé liom buaileadh isteach chuige in Uimhir a Sé am éigin. 

Is cuimhin liom ag dul abhaile is beag ná go rabhas ag eitilt le háthas. Cé nach bfhuil Halla SFX ann a thuilleadh is cuimhin an áit, an spota sa halla inar bhfuair mé an Fáinne sin. 

Chuig mé siar go Conamara an bhliain dár gcionn ar chuireadh uaidh. Is cuimhin liom óiche amháin thiar nuair a rinneamar "jab" ar na comharthaí bóithre ó Bearna go Carna - má thuigeann tú leat mé!

Blianta níos deanaí chuaigh mé siar agus d'fhan muid ann. Tá cónaí orm ann le breis is fiche bliain ó shin.

Gura maith agat a Thomáis. Sonas i measc na nAigeal agat agus suaimhneas ag do bhean Síle agus don gclann ar fad.

Eolas nó aithne!

An bhua thar barr atá faighte agam!

Is minic sna laethanta seo a léann muid na n-ionsaithe ar an an eaglais. Go raibh Éire agus tíortha eile faoi scáth Caitliceach. Eaglais a chuir a ladhar i ngach gné de saol an duine. Ach an é an Eaglais i ndairíre atá faoi ionsaí sna tagartaí seo nó an ar rud nach Críostaíocht i gceart é. Cén tuiscint atá againn féin ar an eaglais Chaiticeach?

Nach ag smaoineamh ar an Eaglais mar institiúid, mar údarás, mar chóras rialacha agus rialacháin, mar thraidisiún, mar ghluaiseacht shóisialta, mar thuairim atá muid. Ar ndóigh tá sé i bhad níos éasca smaoineah uirthi mar seo ná smaoineamh nó iompú ar an fhírinne. "Tá seo ceart!" "Tá seo mícheart!" "Muna bhfuil tú ar an taobh seo ní Caitliceach thú!" 

Táid ann a deireann nach Caitliceach an Pápa féin fiú. Ar thaobh amháin tá diagaire léanta agus ar an taobh eile tá diagaire sontasach eile. Cad is diagaire Caitliceach ann? Duine eolasach ar Chríost agus ar a theachtaireacht. Ach an leor san?

“I stair iomlán na diagachta Caitlicí is ar éigean atá aon rud is lú faoi deara, ach is fiú fógra a thabhairt, ná gur beag diagóir a bhí ina naomh ó aimsir mhór na nAithreacha.” a dúirt fear léinn leath chéad bliain ó shin¹.

Foilsíodh tréadlitir ó Easpaig na hÉireann fado i mBéarla, "Knowledge of Jesus Christ!" agus aistríodh go Gaeilge é mar "Eolas ar Íosa Chríost." Ach sílim fhéin gur mí-aistriúchán a bhí ansin. An de bharr míthuiscint a aistríodh mar sin é? Nuair a shéan Peadair Íosa i dteach an ardsagairt nár dúirt sé, "Níl aithne agam air, a bhean!" Sa leagan Béarla tá “Woman, I do not know him.” scríofa. (Lúcás 22:57

Is aisteach linne an rud a bhí intuigthe do na luath-Chríostaithe – nach bhféadfá múineadh faoi Chríost gan aithne pearsanta a bheith acu air.

An bhfuil Dia ag dul isteach sa domhan tré bhaill na heaglaise? Ní hamháin go bhfuil an aontas pearsanta le Dia, nó naofacht, indéanta,  ach tá sé riachtanach. Ní spríoch nó idéal ar na baill an aithne seo a bheith agam air ach dualgas nó oibleagáid.

Is é seo, ar ndóigh, an glaoch uilíoch chun na naofachta - aithne pearsanta ar Íosa. Nó i bhfocail Phóil Aspal, "...an bhua thar barr atá faighte agam: aithne a chur ar Íosa Críost, mo Thiarna." 

Ach is daoine daonna iad baill na hEaglaise, peacaigh bochta - mar a dúirt Prioinsías é féin nuair a toghadh é: "non so quale possa essere la definizione più giusta... Io sono un peccatore. Questa è la definizione più giusta. E non è un modo di dire, un genere letterario. Sono un peccatore ... sono un peccatore al quale il Signore ha guardato" ("Níl a fhios agam cé acu an sainmhíniú is ceart... is peacach mé. Is é seo an sainmhíniú is ceart. Agus ní figiúr cainte é, seánra liteartha, is peacach mé ... is peacach mé ar fhéach an Tiarna air")².

Is peacaigh baill uiligh na hEaglaise, agus bhí sé mar sin i gcónaí 

Braitheann an Eaglais ar naofacht a cuid ball agus breitheann an naofacht ar an aithne atá agamsa ar Íosa Críost.

---

¹. Hans Urs von Balthazar
². Intervista a Papa Francesco di Antonio Spadaro 19/8/2023 (IT - DE  - EN  - ES  - FR - PT)