Ean bán i ndiaidh stoirme...

Bhí stoirm ann aréir agus thit neart báisteach anseo orainn i gCaorán na gCearc. Mar is gnáth anseo bíonn tuilte sa garraí ó dheas ón dteach againne aon uair atá báisteach traom ann.

Ar maidin bhí an t-uisce ann arís agus timpeall 11.00 ar tugadh faoi dearadh go raibh éan bán, an-bhán san uisce. Ní fios dúinn an raibh aon rud le n-ithe ann ach bhí sé ag tocailt agus ag cuardú san uisce. Cineál corr-réisc a bhí ann ach níos lú agus an-bhán ar fad.

Bhí fhios againn gur Éigrit bheag a bhí ann ón dáth. Seans gurbe a é an éan is báine sa tír é. Ní raibhadar le feiscint so tír roimh na nocaidí nuair a chéad thosaigh siad mar éan goir in oir deisceart na tíre agus uaidh san méadaigh sé ar fud na chontaeithe mara. Tá níos mó eolas faoi le fáil ar shuíomh Chairde Éanlaith Éireann (Béarla)

Conacthas ceann le roinnt bliain anuas i gceantair Ros a' Mhíl ach de gnáth is ar an gcladach a fhanann siad. Is cosúil go raibh an cladach garbh go leor i rith na stoirme agus cinn ár n-éan teacht begáinín níos faide isteach sa tír.

D'fhán sé ann ar feadh ceathrú uair a chloig ach d'éirigh liom pictiúir nó dhó a fháil. Bhí sé go deas ceann a fheiscint chomh gearr don teach! Chuir sé i gcuimhne dúinn ar an gcuairt a thug scata cuirliúin ar ár ngarraí ag tús 2010.

Gás anois ansin uisce faoi thalamh?

Chuala mé an nuacht ar Cormac ag a Cúig. Tá Bórd Gáis díolta ag an Rialtas ar bhreis is €1.12 billiúin le comhlacht Shasanach gur leo British Gas.

Bhí íontas orm mar dúradh mí ó shin nach rabhadar len é a dhíol.  Mar a deinim go minic nocht mé mo chuid tuairimí ar an chóras giolcaireachta twitter.

Tá an comhlacht á dhíol le cuibhreanas nó grúpa na chomhluchtaí, Centrica (British Gas), Brookfield Renewables and iCON Infrastructure.

Is cosúil nach bhfuiltear leis an ngréasáin píobaí leis an gás a iompair go dtí na custaiméirí a díol. B'fhéidir go bhfuil ceacht foghlaimtha ó Éircom nuair a díoladh chuile rud agus atá fós ag chur bach le chúrsaí cumarsáide go mór mór faoin dtuath agus leathnú an bhánda leathan ann.

Níl mise ró chinnte gur ceart tionscnaíocht chomh bunúsach mar an aibhléis, uisce, gás, córas phoist agus telecumarsáide, agus iompair inmheánach a díol isteach sa chóras tionscailíochta.

Is cosúil go bhfuil an gníomh nach mór déanta anois áfach. Bhfuil fhios ag éinne céard a dhíolfar amach anseo?

Mar íar nóta  tugaim faoi deara go ndéarna an teachta dála áitiúil anseo tuít ar an ábhar níos deanaí sa tráthnóna agus luaigh sé focail an Phiarsaigh chomh maith!

Ceisteanna ón bPápa!

Tá chóras chomhairliúcháin curtha ar siúl ag an Eaglais agus an Pápa Prionsias le hullmhú a dhéanamh do Shionad Speisialta na nEaspag atá le bheith ar siúl sa Vaticáin Deireadh Fomhair 2014.

Is cosúil go mbeaidh timpeall 150 "Aithreacha Sionad" le páirt a ghlacadh sa chruinniú seo leis an "dúshláin tréadach ar an teaghlach i gcomhthéacs fhógairt an soiscéil!" Táid ag iarraidh lárnacht phósadh, láidriú an chreidimh sa bhaile agus beannaitheacht an duine sa lá atá inniú ann.

Tá ceistneoir mór curtha amach chuig chuile easpag sa domhain mór le moltaí a thabhairt ar an ábhar seo. Tá cóip de le fáil ar roinnt suíomhanna deoisí mar Árd Macha agus Tuama. (Ait go leor go bhfios dom is i mBéarla amháin atá sé le fáil sa tír seo fiú sna Deoisí ina bhfuil pobal Gaeltachta!. Is cosúil go bhfuil an Eaglais chomh aireach ar Phobal na Gaeilge agus na Gaeltachta is atá Rialtas na hÉireann! Tá ráiteas ó Easpaig na hÉireann le fáil anseo! (Béarla)

Tá ceisteann cuíosach chasta air agus bheadh ar an té a fhreagráinn siad eolas a bheith aige nó aici ar an mBiobla agus docuiméidí na h-eaglaise mar Gaudium et Spes, Familiaris Consortio 7rl. cé mhéid againn a chuala futha siúd nó má chuala a léigh iad?

Sílim go mbeadh sé níos fearr dá ndeanfadh na deoisí beagáinín eagarthóireacht ar an gceistneor len é a scaipeadh mar tá ceisteanna atá tabhachtach ann i dtaobh conas déileáil le colscaradh, daoine ina chónaí le chéile agus caidreamh idir daoine leis an inscine céanna. Céard é dearcadh na hEaglaise áitiúil ar na chúrsaí sin?

Cúrsaí oideachas, pósadh oscailte, frithginiúint, agus coimhlint, mar tá, idir teagasc na hEaglaise agus dlithe na tíre nó meon an phobal.

Ceisteanna tabhachtach iad siúd áfach, sa tír seo faoi láthair, agus ar ndóigh ar fúd an domhain!

Drámaí an Phiarsaigh á gcur faoi bhráid glúine nua!

Is go ró déanach a fuair mé eolas faoin siomposiam seo atá le bheith ar siúl i mBaile Átha Cliath amárach.

Tá sé i gceist go spreagfaidh an siompoisiam idirnáisiúnta faoi dhrámaí Phádraic Mhic Phiarais léirithe nua ar a shaothar. 

Beidh scoláirí ag triall ó áiteanna ar fud na hÉireann, ón bhFrainc, ó Phoblacht na Seice agus ó Shasana chun aghaidh a thabhairt ar leáchtaí agus imeachtaí cultúrtha ‘Pádraic Mac Piarais agus an Amharclannaíocht’, siompóisiam dátheangach a thabharfaidh aghaidh ar shaothar drámata an réabhlóidí cháiliúil agus a  bheidh ar siúl i gColáiste Phádraig , Droim Conrach an deireadh seachtaine beag seo (29-30 Samhain 2013).

Tá súil ag lucht eagraithe an tsiompóisiaim go spreagfar complachtaí drámaíochta gairmiúla agus aimitéaracha chun  tabhairt faoi léirithe ar dhrámaí an Phiarsaigh, drámaí a chuaigh i bhfeidhm ar lucht éisteachta fairsing céad uair a léirithe. 

Chuige sin, anuas ar an bplé scolártha, beidh  toise praiticiúil ag baint leis an gclár.  I meac imeachtaí na hAoine, beidh ceardlann le haghaidh aisteoirí agus léiritheoirí a stiúrú ag Colm Hefferon agus ceolchoirm speisialta ann le ceol agus amhráin ó na drámaí faoi stiúir Shíle Denvir, arna tionlacan ag íomhánna atá cóirithe ag Ciarán Ó Súilleabháin. 

Agus céiliúradh céad bliain an Éirí Amach na Cásca ag teannadh linn go tapaidh tabharfaidh an siompóisiam deis do scoláirí agus lucht ealaíne machnamh as an nua a dhéanamh ar an ngné dearmadta seo de shaothar an Phiarsaigh. Bhí an Piarsach sáite sa drámaíocht sna blianta beaga roimh an Éirí Amach. Chum sé agus chóirigh sé dramaí agus glór-réimeanna a leíríodh ina scoil féin, Scoil Éanna agus in ionaid mhórghradaim mar Theach an Ard-Mhéara, Páirc an Chrócaigh, (Jones Road mar a bhí) agus in Amharclann na Mainistreach. 

Bhíodh maithe agus móruaisle shaol an chultúir agus an náisiúnachais i láthair ag na léirithe, léithéid Yeats, Bulmer Hobson agus na deartháireacha Morrow agus thug go leor daoine a bhí chun tosaigh i saol cultúrtha agus polaitríochta na linne cabhair agus na drámaí á réiteach – ina measc seo bhí James Larkin (a chaith dúthracht mhór le poibliú glór-réimeanna Scoil Éanna an samhradh roimh an Lockout)  agus an banaisteoir cáiliúil Máire Nic Shiubhlaigh

Is féidir fís pholaitiúil an Phiarsaigh a rianadh ina chuid drámaí. Ach ní raibh an scéal ina dhubh agus ina bhán; thug dráma deiridh an Phiarsaigh The Singer, a bhí á chleachtadh sna seachtainí beaga roimh an Éirí Amach aghaidh ar mhoráltacht na reabhlóidíochta ach caitheadh in aer an dráma nuair a tháinig cúrsaí míleata chun tosaigh.

Deireann Róisín Ní Ghairbhí, atá  ag co-eagrú an tsiompóisiam i dteannta a chomhghleacaí Eugene McNulty:

“Táimid ar bís faoin gclár, a bhfuil idir scoláirí agus drámadóirí i gceist ann. Tá súil againn léárgais nua a aimsiú maidir leis na drámaí seo, a ligeadh i ndearmad ar feadh i bhfad. Cuirfidh lucht staire agus lucht litríochta araon suim sa siompóisiam agus beidh deis ag na daoine iomadúla a chuireann spéis sa drámaíocht agus sa chuid seo den stair idirphlé a dhéanamh le chéile.”

Is iad Brian Crowley,  Musaem na bPiarsach/OPW, údar Patrick Pearse: A Life In Pictures; Dr Elaine Sisson, IADT, údar Pearse's Patriots, St Enda's and the Cult of Boyhood; agus  Dr James Moran, University of Nottingham, údar Four Irish Rebel Plays na haoichainteoirí.

• Foilsíodh Patrick Pearse; Drámaí/Collected Plays, eagrán nua dátheangach  de dhrámaí an Phiarsaigh in eagar ag Róisín Ní Ghairbhí and Eugene McNulty ag Irish Academic Press (Béarla) níos luaithe i mbliana.  

• Tá tacaíocht ag an siompóisiam ó Fhoras na Gaeilge agus ó Choláiste Phádraig.

Lá na Toirbhearta!

Séala Br na Toirbhearta

Mar iar-dhalta de chuid Bhráithre na Toirbharta (Béarla) is lá faoi leith an lá seo (21 Samhain) i gcónaí dom, Toirbheart na Maighdine Mhuire sa Teampall.

Is traidúsiún áras atá ann gur thóg tuismitheoirí Mhuire í go dti an Teampall agus gur chónaigh sí ann mar ullmhúcháin di don pleán mór a bhí beartaithe ag Dia dí. Tá an scéal ann ón 5ú aois ar a laghad agus tá an féole aá chéiliúradh le níos mó an míle bliain. Tá an scéal luaite i sean-scribhín agus tá na píosa faoi luaite anseo (Béarla).

Má tá tú riamh sa Veinéis tá Séipéal Ársa, Madonna dell Orte (Iodáilis), ina bhfuil an pictiúir seo den Toirbheart ag Tinterreto le feiceál

Ta tabhacht faoi leis sa scéal seo in Éirinn mar sa seachtú aois déag bhunaigh Nano Nagle Siúracha na Toirbhearta (Béarla) i gCorcaigh. Is uaithí siúd a fuair Éamonn Iognáid de Rís an ionsparáid Bráthaire na Toirbhearta a bhunú sa bhliain 1803 i bPort Lairge. (agus is uatha sin a d'fhás na Bráithre Chríostaí (Béarla) i 1820).

Nuair a bhíomr ar scoil bhíodh lá saoire againn ar an lá seo. Whoopie!

Níos deanaí inár shaol bhí brontannas eile ó Dhia ag mé fhéin agus mo bhean mar is ar Lá na Toirbhearta a rugadh iníon dúinn.

Ní nach íonadh gur lá faoi leith í an lá seo.

Idir lúibíní!

Tá Oireachtas na Samhna 2013 thart agus Gael na tíre imithe abhaile go ceithre cúigí agus níos faide i gcéin faoi seo.

Ach chuala muid scéal faoi féile nua atá le bheith ann roimh deireadh na míosa agus an uair seo tá sé i lár na Gaeltachta, ar an gCeathrú Rua. Is dócha gur féidir "Oireachtas idir lúibíní!" a thabhairt ar Féile Beal mar tá an fothideal "Comhdháil na Lúibíní" tugtha ag na heagreoirí air!

Oireachtas TV

Cuireann Breandán Ó hEadhra, ó Meas Media, atá mar Stiúrthóir ar a bhFéile, ceisteanna atá simplí ach bunúsach. "Céard is agallamh beirte ann?  Cé as a dtáinig an lúibín?  An bhfuil traidisiún na scéalaíochta seanchaite nó an féidir beocht nua a thabhairt do sheancheird an tseanchaí?"

Is cuimhin liom an chéad uair a chuala mise céard an agallaimh beirte ag Oireachtas na Gaeilge sa bhliain 1966. Níor chuala mé fiú faoin gcineál sin ealaíon sin, agus tá mé ag ceapadh go bhfuil sé mar sin fós i measc an chuid de mhuintir na hÉireann.

Seo seans againn raidhse cainte idir agalaimh beirte, scéaltaí agus lúibíní a cloisint i áiteanna éagsúla thár timpeal an bhaile, siopaí, sa labharlann, san Acadamh agus sa bialann. Agus beidh an oscailt oifigiúil, (agus déarfainn an-chuid nach mbeidh chomh oifigiúil), istig sa Chistin.

Tomás Mac Eoin

Beidh cainteanna ann, scéalaíocht do pháistí agus don sean-dream agus tá mé ag ceapadh go bhfuil baol ann go mbeadh beagáinín craic ann leis!

Tosaíonn gach rud ansin, An Chistin, ar an Aoine 22 Samhain ar a h-ocht sa tráthnóna. Bronnfar Gradam Béil ar laoch na Ceathrún Rua, Tomás Mac Eoin, i ngeall ar a chuid oibre le lúibíní agus agallaimh bheirte le blianta fada. Is ag an Oireachtas céanna, 1966, i gColáiste Mhuire, Cearnóg Parnell, Baile Átha Cliath a chéad chuala mé Tomás leis.

Má thaithn Oireachtas na Samhna leat i gCill Áirne tá fhios agam go dtathnódh Comhdháil na Lúibíní, Féile Béal na nGael, leat.

Bí ann gan teip!

---

Má tá éinne ag iarraidh lóistín i gcóir Féile Béal: Comhdháil na Lúibíní , féile agallaimh beirte, lúibíní agus scéalaíochta a bheas ar siúl ar an gCeathrú Rua idir 22-24 Samhain, cuir scairt ar Breandán Ó hEadhra ag measmediacommunications@gmail.com agus déanfaidh seisean iarracht lascaine a fháil daoibh...

• Bhí an-oíche ag an oscailt sa Chistin ar an 22ú lá Samhain. Roinnt pictiúirí le fáil anseo ar facebook:

Comórtas Scríbhneoireachta Nua-Ealaín!

Tá an moltóir fógartha do chomórtas scríbhneoireachta Nua-Ealaín! Tá áthas orainn a rá gur é an t-údar agus foilsitheoir Darach ó Scolaí a bhéas ag déanamh scrúdú ar na h-iontrálachaí. Tá trí seachtaine fágtha le bheith ag scríobh!

Scríbhneoir agus foilsitheoir é Darach. Ghnóthaigh a úrscéal An Cléireach (Leabhar Breac, 2007) Duais an Oireachtais 2007 agus Gradam Uí Shúilleabháin 'Leabhar na Bliana 2008'.

Léiríodh ceithre dhráma leis, Coinneáil Orainn (2004), An Braon Aníos (2005), Craos (2007), agus An tSeanbhróg (2008), chomh maith le drámaí raidió, na gearrscannáin Cosa Nite agus An Leabhar, agus an tsraith teilifíse Na Cloigne (TG4, 2010). Is stiúrthóir é ar an teach foilsitheoireachta Leabhar Breac. Tá cónaí air i gConamara.

Faoin gComórtas
Tá Nua-Ealaín ag tabhairt cuireadh do scríbhneoirí na Gaeilge páirt a ghlacadh i gcomórtas scríbhneoireacta nua! Má tá spéis agat a bheith i do Chriticeoir Ealaíne, seo é do dheis.

Tá siad ag lorg léirmheas gearr (400 focal ar a mhéid) ar aon taispeántas comhaimseartha ealaíne, ar siúl in Éirinn roimh an spriocdháta. Tá an comórtas seo maoinithe ag Foras na Gaeilge.
Tá €150 le fáil ag an mbuaiteoir, €50 don dara háit, agus foilseofar na hiontrálaí is fearr ar an suíomh idirlíne Nua-Ealaín. Tá na rialacha simplí agus níl aon chostas iontrála i gceist!


Spriocdháta: 5pm 24 Samhain 2013.

Ní rugbaí go Páirc Thuamhan!

Bhí macallaí na staire agus na ngártha glóracha le  brath go láidir i Luimneach aréir nuair a seoladh clár nua teilifíse faoi cheann de na háiteanna is aitheanta ar fad sa gcathair stairiúil sin.

Díríonn an clár Thomond  ar stair agus  ar sheanchas na staide rugbaí is paiseanta agus is aitheanta in Éirinn agus san Eoraip ar fad, b’fhéidir.   Is ionann stair Pháirc Thuamhain agus scéal iontach an rugbaí i gcúige Mumhan féin, go háirithe le scór bliain anuas sa ré ghairmiúil.

Tráth dá raibh, ba pháirc í seo ina mbíodh na ba ar féarach agus a bhí ar nós portaigh in aimsir fhliuch.  Anois, tá forbairt ollmhór déanta agus éachtaí iontacha imeartha feicthe ar an bpáirc ag lucht leanta dílis na Mumhan.  Is iomaí réalta rugbaí a tháinig thar Sionainn lán de dhóchas ach a chuaigh abhaile in ísle brí tar éis faobhar na foirne deirge a bhlaiseadh.

Dar ndóigh is anseo a fuair laochra Mumhan an ceann is fearr ar All Blacks na Nua Shéalainne i 1978, éacht nach ndearna aon fhoireann eile Éireannach roimhe ná ó shin, bua a spreag amhráin, dánta, dráma agus na mílte scéal.  Duine de laochra an lae sin, iar-imreoir agus tráchtaire aitheanta Tony Ward,  a sheol an clár seo, atá stiúrtha agus léirithe ag Shane Tobin.  Chuir buanna éachtacha eile i gcomórtas Chorn Heineken le blianta beaga anuas  (go háirithe in aghaidh Gloucester i 2003 agus Sale i 2006) le cáil na páirce mar dhúnáras neamhghéilliúil in aghaidh na n-eachtrannach.

Tá idir nua-agallaimh agus ábhar cartlainne sa gclár seo, agallaimh le staraithe, lucht leanta, imreoirí agus iriseoirí. Orthu sin atá páirteach, tá Alan English – údar agus iriseoir, John Broderick, anailísí rugbaí le TG4,  Frank Prendergast,  Vincent Ryan – staraí,  Gerry “Ginger” McLaughlin – laoch idirnáisiúnta rugbaí agus iar-Mhéara Luimnigh mar aon le laochra reatha na Mumhan Paul O’Connell, Donnacha Ryan, Niall Ronan, Peter O’Mahoney agus  Donnacha O’Callaghan.

An faoileán uaigneach!

Fauir mé brontannas deas le déanaí! Ceamara le lionsa zúmála (nach íontach an áis í focal.ie?)

Nuair a bhíomar ar an gClochán le cáirde, i rith na seachtaine seo caite, chuamar ar siúlóid gearr thios chuig an céibh ann. Is ansin a thug mé faoi deara faoileán aonarach ina sheasamh ar charraig amuigh sa bhfarraige. Bhí sé ró-fhada amach le pictiúir a thógaint le mo fón phóca agus bhain mé trial as an zúm ar an ceamara. Seo h-é an pictiúir!

"Tá tú uaigneach..."

Deirtear go mbíonn an faoileán áirithe (An Faoileán Bán) seo suite in iarthar na tíre, go mór mór i gContae na Gaillimhe agus Muigheó! Faightear é, ní h-amháin ar an gcósta, ach ar locha istig sa tír chomh maith. Bíonn sé ann ar feadh na bliana ach tagann tuille acu i rith an gheimhridh ó Alban agus críoca Lochlainn le saoire a caitheamh in Éirinn.

Is cosúil go bhfuil uimhreacha den fhoileáin seo ag isliú beagáinín mar tá an méid d'éin ghóir ag titim. Borradh i líon an mhinc Mheiriceánaigh ceann de na cúiseanna dár le na saineolaithe.

Bhí amhráin deas ag ár  bpáistí ar scoil:

Faoileán, faoileán ar an trá,
Tá tú uaigneach, cén fáth?
D’imigh, d’imigh d'imigh grá mo chroí.
D’fhág sí mé liom féin
Is d’imigh sí.

Faoileán, faoileán ar an trá,
Ná bí uaigneach mar atá.
Fillfidh fillfidh fillfidh, Grá do chroí.
Tuigeann sí go binn
Gur geal leat í.

Strainséara Camus! Deireadh le sochaí agus todhchaí?

Tá mé díreach i ndiadh "An Stráinséara" leis an údar cáiliúil Francach Albert Camus a léamh. Fuair Camus an duais Nobel na Litríochta i 1957.

Deirtear gur nochtadh breá ar eiseachas atá sa leabhar seo agus ar bhealach tá sé seo fíor, dár liom. Sceal atá ann ar fear óg, Meursault, agus a dearcadh ar an saol. Fear ionraic atá ann gan aon amhras. Fear nach féidir leis bréag a insint!

Ach ag an am céanna is cosúil nach bhfuil mothucáin daona istigh ann. Faighean a máthair bás, cuirtear sa cré í ach ní bhíonn brón air. Ní féidir leis brón nach bhfuil aige a léiriú leo siúd thár timpeall air. Ach níos mó ná san ní thuigann sé cén fáth go mbeadh daoine a bhfuil aithne aige orthu ag chuir a gcomhbhrón in n-iúl dó. "Ni maith liom do thrioblóid!" Ní thuigeann sé an meon sin. Ní thuigeann sé fiú go bhfuil trioblóid ann!

Téann sé le cailín agus is léir go bhfuil sise i ngrá leis, sásta, agus ag iarraidh é a phósadh ach tá cuma saghas "is cuma liom" air. Tá sé sásta í a phósadh ach níl fhios aige cén fáth go bpósfadh sé í.

Cé go bhfuil fhios aige an difríocht idir maitheas agus dánaíocht is léir nach bhfuil sé múnlaithe go sóisialta: Nuair a bhfaigheann gaol leat bás léiríonn tú brón; Má phósann tú bean léiríonn tú go bhfuil grá agat di; Má maraíonn tú duine bíonn brón ort faoi sin nó deineann tú iarracht tú fhéin a chosaint.

Albert Camus (1916-1960)

Is cosúil gur duine ón taobh amuigh é Meursault. Is duine é ach ag an am céanna tá sé ar an taobh amuigh ag breathnú isteach ar a shaol agus ar an gcine daona gan a bheith páirteach ann. Maireann an duine neamhspleach ón gcomhluadar, taobh amuigh den tsochaí. (Narbh í Margaret Thatcher a dúirt go bhfuil deireadh le an tsochaí?)

Ach tá neomad amháin sa scéal ina dteaspeáineann sé a dhaonnacht. Sin nuair atá duine dá gcáirde, Céleste, ag tabhairt fínise ar a "charactar!" Nuair a bhí sé thart "d'iompaigh Céleste i mo threo ansin. B'fhacthas dom go bhfaca mé a shúile ag glioscarnach agus a liopaí ag creathadh. Bhí an cuma air go raibh sé ag fiafraí díom céard eile a d'fhéadfadh sé a dhéanamh. Níor dúirt mé tada, níor chuir mé aon ghotha orm, ach ba é an chéad uair i a raibh fonn orm fear a phógadh."

Ag deireadh an scéal léirítear nach dtuigeann éinne eiseann agus nach dtuigeann siad eiseann, cé go ndéannan cor-duine é a thógaint isteach arís dúltaíonn sé dóibh. Ach éiríonn siad mífhoighdeach leis mar níl sé sásta claoí leis an nósmhaireacht cuí!

I ndairíre léiríonn creidimh Mheursault ní hamháin nach bhfuil sochaí ann ach nach bhuil todhchaí ann ach oiread!

Leabhar gruama go leor a cheapas a bhí ann agus scríofa agus aistrithe go maith (ag Diarmuid Ó Graáinne, beannacht Dé leis). Tá an prós go simplí agus soléite. Ach cheap mé gur scéal gan dóchas brónach a bhí ann.

An Strainséara 
Albert Camus (1913-1960)
l'Étranger (1942) aistrithe go Gaeilge ag Diarmuid Ó Gráinne. Gearrscéal atá fuinte snoite timpeall Meursault, ógfhear miangasach a bhfuil cónaí air i gcathair na hAilgéire agus a thugann grá don snámh is don ghrian. Is scéal in aghaidh an bhreith báis é seo, cibé an chroch, an gilitín nó an t-instealladh marfach; an áiféis mar théama lárnach ann agus mótíf na taisme go láidir tríd .... de bharr an ghrian. 
Foilsithe: Coiscéim (2012) €7.50
Fuair Albert Camus bás i dtimpist bóithre sa bhliain 1957

Áileacht an chósta gorm!

Deireadh an scéil!

Bhí mé an-bhruidiúil ó thágnamar abhaile agus ní raibh an seans agam scéal ár dturas Eorpach a chríochniú.

Antibes sa tráthnóna agus Nice sa cúlra

D'fhágamar an Róimh sa mhír deireannach agus d'éirigh linn Antibes na Fraince a aimsiú roimh oíche!

Tá léarscáil ag Myles na gCapaleen ina leabhair iomráiteach An Béal Bocht den Domhan Mór mar a fheictear ó Chorca Dorcha é. taobh amuigh den áit leathleach féin tá dhá áit le feiceáil, "Thár Lear" agus "De Odar Saighd!" Chun scéal fad a dhéanamh gearr sin an brí atá leis an ainm Antibes. Tá sé suite ar bhá gorm "meán mhuireach" ós comhair Nice sa Cóte d'Azúr.

Lón deas Frainceach!

Is cathair ceart é Nice le "pearsantacht" cathair ann. Ach is baile beag é Antibes ina bhfuil sean fhoirgnimh, caisleán, eaglais agus sráideanna agus lánaí caol lán de atmaisféar taitneamhach agus caiféanna cainteach.

Tá cáil ar an baile mar is ann a bhí ceann ceathrú ag an péintéir Phicasso le fada i dTúr an Chaisleáin i lár an bhaile, áit a bhfuil iarsmalan anois ann.

Bialann beag i gcroí lár Antibes

Tá an cuan is doimhne sa chomharsanacht, níos doimhne ná cuann cáiliúil Monte Carlo. Mar sin bíonn na luaimh is mó á cheangail ann. Mar sin tá an áit lán de stíl agus saibhreas agus siopaí agus bialainn den chéad ghrád, Ach cé go bhfuil na bialainne den chéad grád tá siad saor go leor don chuid is mó.

Bhaineamar úsáid as an áit mar lár ionad le turasanna ghearr a thabhairt ar na bailte stairiúla thár timpeal, áiteanna cosúil le Biot an Gloine, S Paul de Vance nó Mougins na bPéintéirí. Thugamar chuairt ar áit nach rabhamar ann cheanna Cagnes sur Mér. Tá sé, mar a deireann an ainm, in aice leis an farraige ach tá lár an bhaile thuas ar cnoc cuíosach árd.

Cagnes-sur-mer

Caitheamar timpeal cúig lá in Antibes. Bhí an aimsir go h-álainn an t-am a bhíomar ann agus bhaineamar an sult as.

Ach tháinig deireadh lenár saoir ró luath agus bhí orainn tiomáint ó thuaidh aríst go Cherbourg agus don bhád abhaile go hÉirinn.

Ach ar ndóigh sular thógamar an bád bhí beagáinín siopadóireachta le déanamha. Líonamar an búit le cásanna fíona so-ólaithe na Fraince mar cuimhne ar an t-am aoibhinn a bhi againn sa bhFrainc agus san Iodáil le deich lá anuas!

Imeacht ón Róimh!

13/9/2013: Ar an mbóthar arís!

Go luath ar maidin thosaíomar ar ár dturas ó thuaidh go dtí Antibes (Fraincís).

Bhí balla mór imeaglaíoch thrachta na Róimhe romhain agus muid ag casadh ar chlé ar an via Aurelia. Ach d'éirigh linn dul trasna agus ar aghaidh linn.

Lig amach mé! Ag casadh ar chlé!

Is sean-bhóthar Rómánach é an via Aurelia a théann ó thuaidh ar chósta iartharach na hIodáile go dtí teora na Fraince ag Ventimiglia agus uaidh sin i dtollán fada (Galleria del Monte) isteach chuig an Coté d'Azúr.

Sléibhte Liguria agus muid ag dul ó thuaidh ar an via Aurelia!

Thóg an turas timpeal sé nó seacht n-uaire orainn agus stopamar ag na caiféanna ar an autostrada le h-aghaidh cáife. Má iarann tú cáife ortha faigheann tú cupáinín deas láidir iodálach, déanta i gceart. Expresso barantúil mas maith leat, crema ceart air agus gan a bheith ró the! Rud a coimeadfadh tréad eilifint ar bith ina ndúiseacht!

Is Autostrada chuid den mbóthar seo ach cuid eile de, idir an Róimh agus Livorno, is gnáth bóthar atá ann ach ó thuaidh uaidh sin tá an bóthar an mhaith. Ní raibh mórán trioblóid againn leis an dtrácht ar Motarbhalaigh na hIodáile ach bhí tranglam tráchta an-throm ann nuair a shroicheamar cheantair Nice - no Nizza mar a glaoghtar san Iodáil air. Ach thánghamar slán tríd ar ball.

Bhí tuirse orainn nuair a shroich muid an ceann scríbe agus tár éis béile breá Francach chuamar a luí.

Bhí sé i gceist againn cúig lá sosa a ghlacadh sa baile álainn seo.

Siopaí na Róimhe!

12 Meán Fómhair 2011: Sos beag!

I ndiaidh an lá gnóthach a bhí againn inné thógamar sos beag linn féin inniú. Chuamar ag siopadóireacht!

Céard is féidir a rá faoi siopaí na Róimhe, nó siopaí na hIodáile ina iomláine i ndairíre. Bhuel! Ar dtús ní cathair siopadóireachta í an Róimh deirtear. Is ag Firenze atá an onóir sin, nó b'fhéidir Milano. Mar sin féin tá an-chuid siopaí sa Róimh agus i gcomhairsineachta na cathrach. Is i gceann de na ceantreacha sin, ag bun an Via Aurelia, Piazza Irnerio agus Via de Boccea a bhí muid.

Tá an chuid siopaí beag príobháideach ansin. Táid an-bheag cinnte ach táid lán de earraí, stórálta ón urlár thuas go dtí an sileáil. Bróga, cumhrán, éadaí, torthaí, spéaclaí, "tobac," earraí cistine, pé rud gur mian leat bhí siad le fáil sna siopaí, beaga, cúnga, féin banastaíochta seo. Is iad na húinéirí a bhíonn taobh thiar den gcúntair sna siopaí seo, Níl mórán de na siopaí-slabhra mar Tesco nó Dunnes s'againn féin le fáil san Iodáil.

Chaitheamar maidin iomlán ar na sráideanna sin agus bhí lón deas Rómánach againn ar thaobh na sráide. Bhí roghnú feola ag mo bhean agus spagetti deas agamsa agus rud éigin a faightear sa Róimh, fíon dearg fuaraithe. Seo nós atá acu mar bíonn an aimsir chomh te san ann. Agus creid nó ná creid tá sé go deas.

Nuair a bhí sin thart thógamar an bus isteach go dtí Cearnóg Pheadair mar bhí orainn breathnú agus roghnú na griangrafeanna a togadh dínn agus muid ag caint leis an bPápa inné. Rinneamar sinn, bhí na céadta pictiúirí le breathnú ortha agus ar deireadh roghnaigh muid cuid acu le chur ar aghaidh chugainn sa bhaile i gcionn seachtaine nó mar sin.

Cé go raibh sé te ní raibh sé ró-the le bheith mí chompórdach agus bhí orainn rud eile nach ceart an Róimh a fhágáil gan é a dhéanamh. Céard é. Uachtair reoite ioncurtha na hIodáile a bhlaiseadh! Rud a rinneamar.

Mar a deitear thiar Neam! Neam!

Céiliúradh!

11 Meán Fomhair! Beatha spiordálta agus chorpartha!

D'éiríomar go moc ar maidin álainn sa chathair ársa seo na Róimhe.

Ceathardha blian ó sin, mar a dúradh cheanna, pósadh sinn agus mar chuid de chéiliúradh ar sin socraíodh ag ár ndeartháireacha aifrinn a céiliúradh faoi Eaglais N Peadair i séipéil na nGael atá tiomnaithe in onóir N. Columbáin – an naomh ó Beannchar a chuaig chomh fada soir ag craobhscaoileadh an chreidimh,  a bhunaigh mainistir i mBobbio (Iodáilis) na hIodáile sa bhliain 614. Séipéal an-bheag atá ann agus is mór an onóir d'aon tír a leithéid a bheith chomh chomhgharach le tuama Pheadair.

Ós rud é gur Céadaoin a bhí inti bhí “Udienze” mór na seachtaine leis an bPápa nua Prionsias agus nuair a bhí an Aifreann thart shiúlamar trén eaglais mór agus gan mórán daoine ann agus shiúlamar amach an príomh doras amach sa chearnóg. Bhí slua mór bailithe ann romhainn cé nach raibh an Pápa le teacht go dtí i bhad níos déanaí. Bhí sé le bheith ann ag leatha uair tár éis a deich agus bhíómar ann ag timpeall a h-ocht ar maidin. Bhí mo dheartháir i ndán suíochán íontach fháil taobh leis an “stáitse” le suíochán an Phápa. Síocháin ar nglaoghtar "bacciamano" ortha mar tá an seans ann buaileadh leis agus é ag imeacht ón stáitse. Bhí radharc íontach air agus é ag labhairt.

Seo a dúirt sé leis an slua ollmhór:

La Chiesa Madre dei cristiani (Video) [Arabo, Croato, Francese, Inglese, Italiano, Polacco, Portoghese, Spagnolo, Tedesco]

Nuair a bhí rudaí oifigiúla thart tháining an Pápa anuas ón ardán agus chuaigh chuig na daoine a bhí baillaithe thár timpeall taobh thiar na barracáide. Labhair sé linn ar feadh neomad nó dhó. Tá Spáinis ag mo dheartháir agus mhínigh sé leis an bPápa go rabhamar daiched bliain pósta agus d'iarr orainn le meangadh gáire. "Cé a d'fhulaing an chuid is mó?" Beir sé greim ar ár ndá lámha agus bheannaigh sé muid. Dúirt mise leis (i mBéarla) go rabhamar ag guidhe ar a son agus d'fhreagair sé go raibh géar gá lenár gcuid paidreacha dó! Is duine faoi leith gan aon amhras é agus chuaigh sé i bhfeidhm orainn go mór! Beannacht Dé leis!

Ina a dhiadh sin chuamar siar go dtí baile beag iascaireachta Fumacino, Tá sé in aice le cheann d’aerphortanná na Róimhe, Leonardo Da Vinci. Bhí béile íontach again ansin sa proinnteacht Bastinellí (Iodáilis), ceann de na cinn is fearr dár liom. Má tá tú sa Róimh aon am is fiú tiomáint amach ansin agus togha de h-iasc blasta an Mheán Mhuir a thriál agus cóicearacht mar is ceart. Sílim go scrífinn faoi na béilte a bhí againn ar an turas.

An tráthnóna sin togadh chuig áit eile nár chualmar caint faoi go dtí gur chuamar ann. Eataly (Iodáilis) an t-ainm atá an áit agus d’fhéadfá IKEA an Bhia a thabhairt ar an áit. Is cosúil go bhfuil siopaí eile doe chuid Eataly i gcathrache eile mar Tokyo agus Nua Eabhrach.

An Róimh sroichte...

Dáta:10/9/2012

Tiománaithe na h-Iodáile! Bhuel sin scéal eile. Bhí cineál rás ar siúil ba chosúil thár timpeal ar Genoa agus ar maidin bhí pianta i mo ghéaga leis an stíreáil neamh gnáthach a bhí ar siúil agam ar na castái agus an “snaoímháil” a bhí ar siúl idir na tiománaithe díográsach. Dian tiomáint d’fhéadfá a rá.

Shríochamar cathair ársa na Róimhe i lár an lae agus bhí lón deas ullamhaithe romhainn.

Rinneamar turas ansin chuig Eaglais Naomh Pól (San Paulo fuoro del Mura {Iodáilis} ="taobh amuigh de na ballaí!"). Dóadh an sean eaglais i 1825, agus tógadh é i lár na 18í ar an sean déanamh. Deirtear go bhfuil uaigh Phóil féin faoin bpríomh Altóir, ach ní féidir a bheith cinnte de. Sa pictúir thuas tá an mósáic ar áirse ós cionn na príomh altóra a sabháladh ón dtine úd.

Rud spéisiúil faon eaglais seo ná pictiúirí na pápaí ó Naomh Peadair thuas go dtí Benedict XVI thár timpeal ballaí na eaglaise. Níl Prionsias ann go fóil!

Daichead bliain ó shin!

Deirtear "Níl aon leigheas ar an ngrá ach pósadh!"

Ar an lá seo daichead bliain ó shin phós mé mo bhean.

Mar a dúradh le Tobias "...glac cúram do mhná...ort féin. Ón uair seo amach is tusa a fear céile agus is ise do bhean chéile; is leatsa í ón lá seo amach agus go deo. Go rathaí Tiarna neimhe sibh anocht, a mhic, agus go dtuga sé grásta agus síocháin daoibh."

Tá beirt cailín againn, mac amháin agus a bhean agus beirt gar pháistí. Tá muid ag fás!

Deireann Naomh Pól: "A fheara, bíodh grá agaibhse do bhur mná faoi mar a bhí grá ag Críost don Eaglais...ar an gcuma céanna grádh gach fear a bhean mar é féin agus tugadh an bhean ómós dá fear."

Rinne mise, rinneamar beirt, iarracht é sin a dhéanamh i rith an daichead bliain. Uaireanta theip orm, uireanta eile d'éirigh liom.

Tá súil agam gur éirigh liom níos mó ná mar a theip orm!

Ní mór dúinn iarraidh ar Dhia na glóire cabhair a thabhairt i gcónaí ar an dturas seo:

A Dhia, nuair a chruthaigh tú an cine daonna ba é do thoil é go mba aon iad an fear agus an bhean. Tá do sheirbhísigh Eoin agus Máire faoi chuing an phósta le daichead bliain inniú, Ceangail i gcónaí iad i gcuing an ghrá agus cuir rath ar a ngrá dá chéile ionas go mbeidh siad ina bhfinnéithe dílse ós comhair an tsaoil ar do ghrá-sa.

Viva Italia!

Turas fada déant againn inniú ó Beaune ó dhea trén tollán faoi Mont Blanc idir an Fhrainc agus an Iodáil. 11km ar fhad atá sé agus níl ach an t-aon tollán amháin. Már sin tá tráchta ag dul sa dá threo in aon tollán amháin. Scanrúil!

Mont Blanc faoi scamall

Bhí an lá ar fheabhas agus na radharcanna do chreidthe. Ghlac mé na pictiúirí seo ar thaobh na Fraince dem tollán ach tá na radharcanna ar an taobh Iodálach chom maith leo. Is íontach an obair innealtóireachta atá déanta ag na Francaigh agus na hIodálaigh ar na bóithre, tolláin agus tarbheallaigh!

Is féidir an tarbheallach thuas go dtí an tollán a fheiscint sa pic seo!

Turas cuíosach fada a bhí ann agus tá an-tuirse orainn. Tá muid i bPisa anocht agus amárach beidh mud sa Róimh LCD. Níl fhios agam an mbeinn i ndán lenúint leis an scéal ansin. Ach ar ndóigh chomhluaith agus is féidir liom scríofaidh mé rud éigin eile.

Sláinte sa bfFrainc!

Tá muid ar an mbóthar agus tár éis seacht n-uaire tá muid ag ár gcéad stopadh ar an mbealach go dtí na Róimhe.

Ní raibh mórán trácht ar na bóithre mar tá cosc ar na lorraithe ar an Domhnach is cosúil.

Tá muid i sean bhaile Beaune (Fraincís), príomh cathair ceantair fíona na Búrgáine.

Sláinte!

Amárach ar aghaidh tré tollán fada Mhont Blanc agus istigh chuig an Iodáil!

Slán le hÉirinn...

Tá muid ar an mbád, Oscar Wilde ag dul soir go Cherbourg na Fraince, áit éigin sa Muir nIocht. Long mór compórdach atá inti agus tá an farraige ciúin go leor buíochas le Dia.

Seo an radharc agus muid ag seoladh ó Ros Láir. "Slán le hÉirinn!" Bhfuil fhios ag éinne cén tír lena bhaineann an brát sin leithi?

Mé ag smaoineamh ar na milliúin a d'imigh i gcoinne a dtoile. mar Aodh Ó Néill, na Géanna Fiáinne, An Sairséalaigh, iad siúd a bhí ortha dul soir le h-oideachas a fháil in aimsir na Péindlithe, iad siúd ag teitheadh ó tír an Ghorta Móir agus ansin an daoine atá ortha imeacht ó shin agus anois fiú ar chúiseanna eachnamíochta.

Tá mé a smaoineamh ortha siúd a d'imig roimhe sin, Columbán, Gall, Cilliann ag dul isteach ar an mór roinn ar son Chríost agus na Críostaíochta agus a d'fhág a marcanna ann thuas go dtí an lá atá inniu ann. Agus na misiúnaithe a d'imigh thár lár ag deireadh an naoiú aois déag agus a fichiú aois go dtí an Aifric agus níos faide sa traidisiún sin, daoine mar Joseph Shanahan, Edlel Quinn nó Alphie Lambe.

Ní fios dom an mbeaidh i ndán dialann beag a dhéanmah ar an dturas, a bhuíochas go bhfuil chóras idirlín ar bhórd atá seo á scríobh agam!

Ár gcéad radharc ar Tír na Normánaigh!

Go Ros láir!

Tá muid ar saoire!

Inné rinneamar an chéad phíosa de thuras go dtí na mór roinne. Thógamar bealach nua aniar ó Ghallimh soir ó dheas go Ros Láir.

Bé tré Luimneach, Tiobrad Árainn, Cluan Meala, Pór Lairige agus Ros Mhic Treoin an turas a bhí againn i gcónaí ach chuir mé ceist ar Googlemaps ar an mbeallach is fearr. Agus roghnaíodar bealach eile ar fad.

Béile ar An tSráidbhaile!

Ar dtús bhí orainn dul tré Ghaillimh agus ansin an príomh bóthar go Bhaile Átha Claith ansin cás ar dheis i dtreo An Tulach Mór, Port Laoise, Ceatharlach agus Inis Córthaigh. Bóthar thar a bheith go maith a bhí ann, gan mórán trácht ach amháin i bPórt Laoise, áit a raibh socraid mór ag chuir beagáinín moill orainn.

Stopamar ag An Sráidbhaile (Co Laoise) le haghaidh beagáinín le n-ithe i gcafé beag neamhthaispeántach an Court Restaurant. Áit deas glán le bia maith folláin blasta, den sean-déanamh.

Leanamar ar aghaidh agus shroicheamar Ros Láir timpeall ceithre uair ón uair a fhágamar cathair na Gaillimhe.

Anois ar agahaidh linn ar bhórd an Oscar Wilde!

Ros a'Mhíl go Ros Láir

File croíuil créúil agus dúchasach!

Comharba ar fhile Phangur Bán!

Tá laoch ar lár, i ndairíre tá triúr ar láir i saol na nGael, beirt a scríobh i nGaeilge agus duine amháin a scríobh i mBéarla.

Beannacht Dé le Maidhc Dainín, Diarmuid Ó Gráinne agus Séamus Heaney.

Is údair cumasach iad triúir, agus ait go leor tá mé ag léamh aistrúcháin Dhiarmada Uí Ghráinne ar leabhar de chuid Abert Camus faoi láthair!

Ó fuair Séamus Heaney bás tá na meáin lán dá chuid fhilíochta. Táid ag rá gur é an file is mó a bhí againn ó Yeats (ar ndóigh is filí a scríobh i mBéarla a tá i gceist). Bheadh sé spéisiúl comparáid nó léarmheas a dhéanamh idir a chuid filíochta agus abair filíocht Mháirtín Ó Díreáin mar shampla.

"Sa bhaile!" (pic ón BBC)

Dár liomsa, i measc na fílí as Éirinn, a scríobh i mBéarla tá Heaney i bhad níos údarach nó fíréantach ná Yeats. (Níor thaitn Yeats liom riamh - "horseman pass by!") Tá macántacht nó ionrachas ag baint lena chuid scríobhnóireacht. Tá a chuid daonacht agus pearsantacht ag léimneach amach as beagnach gach focal a scríobh sé.

Bhí sé dílis dá phréamhacha, préamhacha a bhí go domhain in ithir a cheantair dhúchais - Baile Eachaidh. Ní raibh na préamhacha sin chomh domhain ina dhúthaigh ag Yeats agus atá ag Heaney agus má sin ní raibh a chuid filíochta leath chomh chréúil leis.

Deireann sé i réamhrá a aistrucháin ar Bheowolf (Béarla):

Sprung from an Irish nationalist background and educated at a Northern Irish Catholic school, I had learned the Irish language and lived within a cultural and ideological frame that regarded it as the language that I should by rights have been speaking but I had been robbed of. I have also written, for example, about the thrill I experienced when I stumbled upon the word lachtar in my Irish-English dictionary, and found that this word, which my aunt had always used when speaking of a flock of chicks, was in fact an Irish language word, and more than that, an Irish word associated in particular with County Derry. Yet here it was surviving in my aunt’s English speech generations after her forebears and mine had ceased to speak Irish. For a long time, therefore, the little word was – to borrow a simile from Joyce – like a rapier point of consciousness pricking me with an awareness of language-loss and cultural dispossession, and tempting me into binary thinking about language. I tended to conceive of English and Irish as adversarial tongues, as either/or conditions rather than both/and, and this was an attitude that for a long time hampered the development of a more confident and creative way of dealing with the whole vexed question – the question, that is, of the relationship between nationality, language, history and literary tradition in Ireland.

Nuair a chuagh sé chuig an ollscoil tháinig cineál síocháin, nó réiteach air ó Ollamh

...who could not help informing us, for example, that the word ‘whiskey’ is the same word as the Irish and Scots Gaelic word uisce, meaning water, and that the River Usk in Britain is therefore to some extent the River Uisce (or Whiskey); and so in my mind the stream was suddenly turned into a kind of linguistic river of rivers issuing from a pristine Celto-British Land of Cockaigne, a riverrun of Finnegans Wakespeak pouring out of the cleft rock of some prepolitical, prelapsarian, urphilological Big Rock Candy Mountain – and all of this had a wonderfully sweetening effect upon me. The Irish/English duality, the Celtic/Saxon antithesis were momentarily collapsed and in the resulting etymological eddy a gleam of recognition flashed through the synapses and I glimpsed an elsewhere of potential that seemed at the time to be a somewhere being remembered...

Tá píosa a scríobh sé (agus a shiniú leis) ag dul thár timpeal ar facebook agus twitter le deanaí atá spéisiúil faoina a chuid tuairimí i leith na Gaeilge anseo:

Dár liomsa is comharba fiúntach é ar fhile Phangur Bán. Ba file deas é Yeats ach ba file críoúil créúil é Heaney.

Agus a dán is fearr liom (agus níl gach dán dá chuid léite agam)? Mid term break, a scríobh faoi bhás a dheartháir, Christopher. Agus chuireann sé i gcuimhne dom ar dhá a scríobh an tAth Pádraigh Ó Fiannachta faoi "...deartháirín agam tráth/Ach sciob an bás é..." ina leabhair Deora Dé.

Go raibh áit i measc na n-aingeal ag ár bhfilí agus scríobhnoirí go léir a léiríonn dúinn na teachtarachtaí saoil atá le feiscint, go minic i ngan fhios dúinn thár timpeall orainn!

Neart scéalta iontais don Fhómhar i sceideal nua TG4

Tár éis an moladh a thugamar don chlár "Art & Tomaí san Eoraip" ar an mBBC tá anois nuacht  tagtha isteach chugainn ar na cláracha atá le bheith ar TG4 sa bhFomhair.

Tá daoine ag caitheamh anuas ar TG4 agus a laghad daoine a bhíonn ag breathnú air as daonra na tíre, i gcomparáid leis na meáin Bhéarla. Sílim fhéin nach bhfuil an cothramaíoct á thabhairt sna suirbhéanna úd. Níl suirbhé, go bhfios dom, déanta ar lucht labhairt na Gaeilge seachas ar dhaonra iomlán na tíre. Is ar phobal na Gaeilge atá cláracha TG4 dírithe go spéisialta. Teaspánfaidh suirbhé mar sin figiúirí (céadtadán) i bhfad níos spéisiúla dúinn.

Bíodh san mar atá tá fhios ag poball na Gaeilge cé chomh maith is atá an obair atá ar siúil ag TG4 le sparáinín beag airgid!

Laithreoirí: Colman Mac Séalaigh & Máire-Treasa Ní Dhubhghaill

Tá scóp agus úire sa rogha tarraingteach atá ar fáil i gclársceideal TG4 a seoladh ag ócáid i mBaile Átha Cliath le déanaí. Cuimsíonn an sceideal nua scoth na faisnéise, - idir stair Stailc 1913 agus Seachtar Laoch Dearmadta 1916 anuas go mallacht an tsagairt ar pheileadóirí Mhaigh Eo i 1951, más fíor agus stair Pháirc Thuamhain i Luimneach, ionad imeartha a scanraíonn fir mhóra rugbaí as gach ceard den Eoraip. Cloisfear togha an cheoil agus John Spillane ag fánaíocht leis ó bhaile go baile ag cumadh amhrán ar nós Raiftearaí na linne seo. Beifear sa tóir ar phlúr na marcach óg rásaíochta agus ar thóir na ndamhsóirí is lúfaire agus is ealaíonta, beidh beochraoladh eisiach ar mhór-chluichí iomána, peile agus rugbaí ar fáil agus beidh soláthar mealltach ábhair i nGaeilge ar fáil go laethúil do pháistí.

Ag labhairt dó ag an seoladh dúirt Ardstiúrthóir TG4, Pól Ó Gallchóir go raibh an tseirbhís ag tabhairt aghaidh ar na dúshláin agus na deiseanna éagsúla a eascrann as an margadh reatha. Luaigh sé dúshlán na n-acmhainní ach go háirithe agus an cainéal ag iarraidh an Ghaeilge a chur chun cinn i saol plódaithe na meán.
“Tá an teilifís traidisiúnta ag seasamh an fhóid go maith ó thaobh dílseacht an lucht féachana,” a dúirt sé. “Tá ábhar TG4 ar fáil anois, ní amháin ar an scáileán teilifíse ar fud na hÉireann ach ar an Seinnteoir ar fud an domhain agus ar ghoiris chliste fóin freisin.” Luaigh sé gur ar an teilifís, sa mbaile a fhéachtar fós ar 85% den ábhar in Éirinn, cé go bhfuil úsáid na gcórais eile ag méadú de réir a chéile.

Luaigh sé freisin dílseacht an lucht féachana do TG4 le bliain anuas, tráth ar fhéach ós cionn dhá chéad míle duine ar an meán ar bheochraolta an chainéil ar na cluichí Gaelacha gach Domhnach san Earrach agus idir 75,000 agus 100,000 ar chláracha faisnéise, ceoil agus drámaíochta Gaeilge an chainéil. “Léiríonn seo go bhfuil cáil ar chaighdeán ár gcuid craolta” a dúirt sé agus mhol sé raon agus fuinnimh an chlársceidil Fómhair 2013.

Craic sa Chatalóin!

Ní minic a fhéacaim ar an BBC ach aréir bhí mé ag breathnú ar chlár faoi cibearshlándáil mar tá spéis agam san ábhar sin (féach mo leathanach i mBéarla ICS & SCADA Security). Nuair a bhí an clár thart bhí mé chun é a mhúcadh nuair a thug mé faoi deara go raibh clár i nGaeilge le bheith ar siúil "Art agus Tomaí san Eoraip!"

D'fág mé ar siúl é.

Tá áthas orm gur fhág! Clár spéisiúil spraoiúil atá ann. Aréir bhí an beirt gaiscígh, Art Hughes agus Tomaí Ó Conghaile, sa Chatalóin, ag féile dochreidthe ghlórach i Vilafranca - Castellers de Vilafranca (Caisleáin Vilafranca). Bhíodar ag tagairt do chultúr an réigiúin, mar is náisiún gan a stáit fhéin atá ann. Fuaireadar beagáinín cúlra ar an náisiún féin ón údar Tomás Mac Síomóin, atá ina chónaí sa ceantair le fada, i gceantair nach bhfuil faoi scáth chultúir BHéarla angla-meiriceánach.

Taobh istigh de leathuair a chloig bhí spórt, spraoí, eolas, agus beagáinín ól fíona - ach Tomaí bocht, ós rud é go raibh seisean ag tiomáint ní fhuair sé oiread agus braon!

Is anamh a fheictear clár chomh nádúrtha, eolasach, spreagúil, éadroim  agus greannmhar agus a bhí an clár seo. Bhí an beirt láthóir go maith compóirdeach le chéile. Bhí an-spóirt acu ann agus ba léir é sin.

Chaill mé an céad dá mír den srath seo, sa Bhriotáin agus san Ghearmáin ach LCD ní chaillfidh mé an eachtra deireadh ag an mbeirt áthasach glórach seo, ag Féile Thrumpa Mearaí i Guca na Seirbia.

Béile blasta sa garraí ar chúl!

Thugas faoi deara go bhfuil an-chuid éin thár timpeall an tí le trí mí anuas. Seans go mbíonn siad ann i gcónaí ach nár thug mé faoi deara iad go dtí le deanaí!

Scríobh mé cheana faoin ár gcara sráide a bhíonn linn i gcónaí ach tá slua éin a thagann chuig an garraí ar chúl an tí. Is cosúil gur druideanna atá ionta agus bíonn béile breá blasta acu gach maidin.  Éan atá comónta go leor anseo dár le Cairde Éanlaith Éireann (Béarla).

Itheann siad gach sord rud idir feithidí beaga, caora agus síolta. D'éirigh liom an pictiúir seo a thógaint ón bhfuinneog sa chistin ar maidin.

Tá éan eile atá le feiscint agus is caislín cloch atá ann. Seasann sé thuas ar bharr fheochadáin nó giolcach tanaí.

Ag dul siar...

Tá an-taithí agam bheith ag léamh faoi Ionad Oidhreachta Leitir Mealláin ar facebook. Tá sé siar siar i Leitir Mealláin i gCeantair na n-Oileán ach go dtí an deireadh seachtaine níor thug mé chuairt air.

Tá an foirgneamh féin suite ar bhóithrín caol casta cam Chonamarach, beagnach chomh faide siar agus is féidir le duine tiomáint ó dheas sa cheantair. Ach is fiú go mór cuairt a thabhairt ar an ionad! B'fhiú páistí scoile a thabhairt ann le fháil amach faoin saol agsu stair a sinsir.

Is i sean teach atá deisithe go deas atá an ionad féin. Agus tá sé lán de hábair a bhaineann, ní h-amháin leis an gceantair féin, ach leis an saol tuaithe in aon áit in Éirinn. Thuas staighre tá bailiúchán tabhachtach de nuachtáin, leabhair agus foilseacháin i nGaeilge le feiscint.

Seoid atá ann, agus is mór an creidiúint atá le dul do mhuintir na h-áite as tógra mar seo a eagrú. Tá sé tabhachtach go mbeadh achmhainn mar seo suite, mar atá sé seo, i gcroí-lár a ceantair féin.

Tháinig Coiste Oidhreachta Leitir Mealláin agus Gharumna le chéile chun Teanga, Cultúr agus Oidhreacht Cheantar na nOileán a chaomhnú agus a chur i láthair an phobail in ionad buan agus muintir na háite/turasóirí a mhealladh chuig an ionad seo. Mar chuid den tionscnamh d’oscail an tIonad Oidhreachta a dhoirse i Meitheamh na bliana 2009 agus an áit ar oscailt cúig lá na seachtaine ó shin i leith.

Tá tograí éagsúla idir lámha ag foireann oibre an Ionaid Oidhreachta le linn na bliana, lena n-áirítear togra ainmniú na ngarrantaí ar oileán Gharumna i gcomhar le Comhairle Chontae na Gaillimhe, Turais Scoile faoi Threoir, ord agus eagar á chur ar stair an cheantair agus í á tabhairt cothrom le dáta, chun roinnt a lua.

Is tabhachtach go mór an obair atá idir lámh acu. Is íontach an obair atá ar siúl acu gan mórán maoine ó na hÚdaráis Stáit atá in ainm is a bheith a thabhairt cabhair do thionscnamh mar seo. Tionscnamh a fás aníos ón bpobal féin.

Naomh Anna i gCeantair na nOileán

Inniú (26 Iúil) an lá a ndéanann daoine oilithreacht chuig Tobar Naomh Anna i dTír an Fhia - lean an comhartha ag barr an bhóthair sé sin an chéad bhóthar ar chlé tar éis Séipéal Thír an Fhia agus tóg an bóthar ar dheis ina dhiaidh sin.

An tobar

Paidir Naomh Anna (ag an tobar) A Naomh Anna, Máthair Mhuire, Le lán-mhuinín a thagaim chugat, Ag an tobar ós do chomhair-sa, Líon mo chroí le grá 's dóchas. Le do ghrásta ar an lá seo, Trocaire Dé go mbeidh le fáil agam, Éist le m'achainí go dtuga tú slán mé, I mbun mo ghráithe ins gach céard dom. Foai do choimirce, cuirim mo mhuintir, 'S chuile dhuine atá i mo thimpeall, Ar do lá féile, a Naomh Anna naofa, Sabháil muide - An Cine Daonna. Aimeán

• Ionad Oidhreachta Leitir Mealláin. (Facebook)

1700 bliain ó shin!

Glaoghtar Forógra Milano (Edictum Mediolanense) ar an dlí a thug Impire Iarthair agus Oirthear na Róimhe le chéile faoi Constantinus Magnus (Iarthair) agus Licinius (Oirthear) sa bhliain 313 AD

Constantinus Magnus

Trén bhforógra seo tháinig deireadh le trí chéad bhliain ghéarleanúna ar na Chríostaithe san impireacht. Fuaradar thár n-ais a chuid maoine agus bhí cead acu, sa deireadh, a gcreideamh a chleachtadh. Taobh istigh de 60 bliain deineadh ina Reiligiún Stáit san Impireacht í sa bhliain 380 AD faoi Theodosius.

Is ó Impireacht na Róimhe a thagann an-chuid de nósanna i Reiligiún na Criostaithe in Iarthair an domhain, focal mar Presbiterium, Pontifex Maximus, an Fáinne Solais a bhíonn thár timpeall pictiúirí naomh, agus ar ndóigh úsáid na Laidne féin thuas go dtí an lá atá inniu ann. Ar ndóigh tá nósanna eile ag Criostaithe agus Caitleachaí faoi ghnásaíochtaí eile nach ón Róimh iad, mar shampla gnásaíocht Bhiosántach Caitliceach, nó gnásaíocht Siriach Cailtliceach agus na Ceartcreidimhigh.

Ar an lá seo agus an Pápa ar a thuras siar go Braisil tá mé ag smaoineamh ar an ní a thóg an Críostaíocht amach as na gcatacóim agus faoi sholas na gréine seacht míle bliain déag ó shin i Milanó na hIodáile.

An bán ina dhubh!

Le seachtain anuas tá an aimsir go hálainn ar fad. Tá an ghrian "ag scoilteadh na chlocha" mar a deirtear thart anseo. In aimsir mar seo tá firinne i bhfocal an amhráin an grúpa Aerach, Siar go Chonamara, "...an áit a mbíonn an chraic 'san spraoi, an áit a mbíonn na mná sínte ar an dtrá, 'sna fir is breachta in Éirinn.."

Tá na bláthanna sa fál sceach, ar thaobh na boithre á theaspáint iad fhéin dúinn. Boladh álainn ag teacht chugainn ó chuid acu, agus crónán na mbeach ag bailiú meala agus corr féileacán ag caochaíl thart, ag dul ó planda go planda ag baint sult as an aimsir bhreá, solas agus teas na gréine.

Agus mé ag siúlóid ó dheas ón teach inné thug mé faoi deara go raibh na bláthanna go tiubh ar driseacha. Comhartha maith don fhomhair nuair a bheidh na bláthanna céanna ina sméara dúbha lonnrach milis. Fomhair nár chuireamar mar a glaogh mé ar cheana!

Mé ag súil go mór leis na píoga sméara dúbha agus subh deas amach anseo.

Colmcille sa bhaile ar deireadh!

Tá beagnach leath chéad bliain caite ó tógadh séipéal na Tulaigh i gConamara. Bé an céad séipéal tógtha in Éirinn faoi rialacha nua liotúirge a tháinig as Comhairle na Vatacáine (1963-1965).

Nuair a tógadh é bhí rún fuinneóg gloine stáin a cur ar an mbinn ó thiadh ós cionn na príomh doirse. De bharr easpa airgead ag an am níor cuireadh ann é.  Is dócha gur tré dearmad nár deineadh aon rud faoi go dtí anois.

Le déanaí cuireadh isteach é agus anois tá sé le feiceál ina áit fhéin. Is foirgnimh caomhnaithe é Séipéil na Tulaigh agus mar sin bhí ar an bhfuinneog teacht leis na fuinneogaí eile sa séipéil cheana, ó thaobh dearadh dé: dearadh simplí, geal. Sílim gur éirigh leis an bhfuinneog nua na coinníollacha sin a comhlíonadh.

Is deas an íomhá é den naomh ar cloch ag snámh ar an bhfarraige, de réir seanachas béile na háite, gur tháinig sé aniar as Árainn ar charraig mhór.

Tá Bád Colmcille fós le feiscint in aice le Reilg Muighreas ar trá an Bhánraigh agus is ansin ar Lá Cholmcille a bhíonn Lá an Phatrúin, nó Lá an Tobair á céiliúradh gach bhliain leis an cianta!

Nach deas an rud é go bhfuil Naomh Colmcille anois le feiceáil ina Séipéal féin, Seipéal na Túlaigh?

An Turas ar Lá an Tobair (Máirín MhicLochlainn 2012) Colmcille i seanchas na ndaoine (Coilimín an Fhárthara 1995) Johnny Chóil Mhaidhc agus Lá an Phatrúin! (1963)