Tiomsú ón mBreatain Bheag!

Bhí aithne agam ar an Ath Diarmuid Ó Laoghaire agus mar sin bhí spéis agam an leabhair seo a léimh.

Mise agus an tAth Diarmuid ag
Leabharlann Náisiúnta na Breataine Bige, 
Aberystwyth1968

Ba saineolai ar na teangacha ceiltecha é agus Breatnais ar a thoil aige. Is minic a bhí mé ag aifreann (yr Offeren) á céiliúradh aige sa teanga sin. Is cuimhin liom an íontas agam go raibh an ainm ar Chéiliúradh Eocairisteach mar a bhí againne agus chomh diffriúil ó n chuid tíortha eile - Mass (be), Messe (de & fr), di massa (it), Missam (laid). Bhí mé ag turas le muintir An Réalt i Machynlleth na Breatiane bige leis sa bhlian 1968 nuair a bhulai me don gcéad uair leis an fear séimh ard seo.

Ach thár n-ais chuig an leabhir beag seo - Glór ár nGaolta a thug sé air agus bhuaigh sé duais aistriúcháin ag Oireachtas 1992. Is cnuasach ghearr scéalta "na linne seo" a scríodh sa Bhreatnais ar dtús. Tosnaíonn sé le mion-bheathfhainéis na n-údar agus tá idir cainteoirí dhúchais agus daoine a fhoghlaim í níos deanaí ann.

Tá meascánn ceart de scéalta ann, chuid acu a taitn go mór liom cuid eile nár taitn.

Ceann díobh a bhí faoi ceannt ar throscáin comharsa a bhí tár éis bháis. Sceal daonna go leor, muintir na comharsanachta ag dul tré stuif Mrs Huws. Bean a bhain "le scata a labhródh Béarla i gcónaí, bíodh gur fearr a bhí an breatnais acu.." Tá cur síos ar an gceannt féin a léiríonn pearsantacht na daoine atá ag tairiscint ann. Agus ansin ag smaoineamh ar a tharlódh nuair a faigheann siad fhéin bás agua cad a thárlódh len a gcuid stuif fhéin nach féidir a thabhairt isteach san uaig leo! (Ceant & Cait le Kate Roberts).

Mise ag léamh Glór na nGaolta! (2019)
Tá mé ag fás! (#Léinín)

Tá scéal eile a thaitn go mór liom. Y Llythyr (An Litir) le R. Gerallt Jones. Tá Breatnach óg as ceantair Breatainaise (samhlaigh Ceantar Ghaeltachta) ag dul chuig scoil chónaithe don chéad uair. Ta an scoil i Sriúsbraí i Sasana - timpeal cúig ciliméadar nó mar sin ó teorainn na Breataine Bige. Tá cuir siós ar a thuras sa traen mar a bhuaileann sé le daltaí na scoile chéanna ach tá Béarla cu siúd agus Béarla i bhfad níos fearr ná an Béarla a bhí aige féin.

"Céard é seo?" a deireann duine amháin acu.
"Welshie...can't understand a word of English!"
"Bloody hell fellers, we'll have some fun with this when we reach there!"

Ní raibh cúrsaí níos fear sa scoil bhí bean "ina seasamh chomh díreach le saighdiúir.. bean mhísciamhach, hata clúimh ar a ceann, a béal ina shnaith díreach teann trasna, bata siúil caol dubh ina lámh." Labharann sí leis an mbuachail óg, "Are you Jones?"

"Is mise Joni Jones, Missus" a deireann sé. "Well from now on you will be Jones, Jones J. We don't like names like Johnny at school do we? And nice little boys don't say Missus, Jones. My name is Miss Danby..."

Tá sé soiléir nach dtaitníonn an áit leis idir eagla agus dímheas na múinteoirí ar a thír féin agus ar ndóigh caighdeán an bhia ann agus leaba chrua! Ar an nDomhnach bíonn ar na daltaí litreach a scríobh abhaile deireann an Máistir leo scríobh go bhfuil siad go maith... agus scríonn ár Joni abhaile a rá go bhfuil sé OK, gur shroich sé an áit, go bhfuil an an áit agus an bia an-deas agus go bhfuil sé ag súil leis na laethanta saoire...

Is cosúil go bhfuil sé gafa leis an gcóras.

Tá sé scéalta déag sa chnuasach seo agus is spéisiúl iad a léamh le comparáid a dheanamh ar saol agus dearcadh ár nGaolta i gcomparáid lenár saol is dearcadh féin.

• Glór ár nGaolta, Diarmuid Ó Laoghaire SJ a d'aistrigh; Coiscéim a fhoilsigh 1992

---

---

• Seans go mbeidh spéis agat sa píosa seo chomh mhaith: Comharsa béal dorais!