An Rí mícheart, bród agus tírgráthoir.

Scéalta ár Stampaí ar TG4.

Bhí mé ag súil go mór leis an gclár faoi stampaí phoist ne hÉireann. Cheap mé gur clár staire a bheidh ann ón tús go dtí an lá inniú. Ar bhealach sin a fuaireamar ach ar bhealach eile ba smaointe pearsanta an láithreora. Agus sna míreanna atá le teacht is cosúil go mbeith láithreoirí eile ann.

Is láitheoir den scoth é Eoin Ó Catháin áfach, agus sa chéad mír léiríodh a shuim agus an mion eolas atá aige sa stair polataíochta na tíre. Bhí a spéis an-shoiléar nuair a bhí sé ag tabhairt miontuairiscí ar chúrsaí Eorpacha sa Bhruiséil agus níos deanaí mar Eagrai polaitíochta ar Raidío na Gaeltacht. Is minic a bhí a chuid tuíteanna faoi scéal éigin i dTeach Laghin roimh iriseoirí i bhfad níos sínsearaí ná é.

Tá spéis agamsa san ábhar stampshonais ó bhí mé i mo lead óg agus tá bailiúcháin agam ó shin agus cuirim leis go rialta gach uair a foilsíodh stampa nua. Tá liosta de chuid de na píosaí faoi ag bun an phíosa seo.

An rí mícheart!

Nuair a bunaíodh an stáit b'iad stampa Shasana a bhi ann agus is cosúil gur lorg Rialtas Sealadah ag an am cead ó Westminster forchlóigh a chuir ar na stampaí a bhí ann - "Rialtas Sealadach na hÉireann 1922" ar dtús agus ansin "Saorstát Éireann 1922". Ní raibh fhios agam go raibh "cead" acu ó Westminster é sin a dhéanamh. Ar ndóigh, mar a dúradh sa chlár ba bailitheoir an Rí féin ag an am agus mar sin is dócha nach raibh an fhadhb leis sin. Dála an scéil Seoirse V a bhí ann agus ní Seoirse VI a phictiuir a teaspáineadh ar an gclár.

B'iad na stampaí ceart a bhí ann, na cinn "deifnídeach" bhí learscáil d'Éirinn agus cinn le sciatha na cúigí. Diadh ar ndíadh cuireadh leo cinn deartha ag Risteard Ó Cionga - na Ceithre Máistrí agus stampaí Aer-phoist.

Bé Dónall Ó Conaill an chéad fear a bhí ar stamp Éireannach sa bhlian 1929 ag comóradh "Fuscailt na gCatoiliceach", (ar ndóigh bhí ceann eile de níos deanaí - 1997 - agus bhí sé ar nóta airgead £10 chomh maith!). Bí Mary Aikenhead an céad bhean ar stampa.

Éisíodh an-chuid stampaí ag comóradh Éirí Amach na Cásca agus bhí sé suntasach comparáid a dheanamh idir chomóradh 50 bliain (1966) agus 100 bliain (2016) a bhí i bhfad níos cuimsithí. Bhí agalamh ag an léiritheoir leis an Dr Kerran Ó Luain ar seo agus luadh go bhfuil fós eolas atá i seilbh Rialta Shasana a cabhródh go mór le taighde ar na blianta sin, faoin Éirí amach, Cogadh na Saoirse agus ina dhiaidh. Bheadh clár ar sin mar ábar an-spéisiúl - "Uisce faoi thalamh i Westminster - 1915 - 1925"? 

Ach sin scéal eile do lá eile.

Luadh Ruairí Mac Easmuin, a rugadh i gCuas an Ghainimh in aice le Dún Laoghaire, agus an uisce faoi thalamh ag a thrial i Londain nach bhfuil a scéal ina iomlán fos againn. Ar ndoigh tá an chuid stampai éisithe anois mar comoradh ar pholaiteoirí ón am sin agus ina dhiadh,  Uachtaráin,, Taoisigh , , Statairí agus eile.

Sa dara chuid den chlár bhí trácht ar imeachtaí a comóradh nó na h-aithrithe i meoin nó mana muintir na Éireann a léiriú. Thóg sé mar shampla an reifreann mór 2015 nuair a d'aithin fórmhór muintir na tíre go mfhéidir éinne "gan beann ar a ngnéas, conradh pósta a dhéanamh de réir dlí." B'shin réabhlóid ar ndóigh ach thóg sé am an reabhlóid sin a bheith le feiscint ar stampa, rud a thárla sa bhliain 2021. Éisíodh stampa "Bhrod" sa bhlain sin agus bhí comhra le Lisa Nic an Bhreithimh ag caint ar an athrú mór, agus an fuascailt mór a mhothaigh sí nuair a ritheadh an tathrú mór sin i mBunrachht na hÉireann.

Stampaí ag comóradh Ruairí Mac Easmuinn

Chriochnaigh an clár le tagairt arís don tírghráthóir, Ruairí Mac Easmuin, a bhí i bPentonville agus Éirí Amach 1916 ar siúl. Cuireadh i bPentonville é ach sa bhliain tógadh thár n-ais go hÉireann iad agus cuireadh faoi gradam agus onóir i Reilg Glas Naoín. Cinnte ba laoch é don léiritheoir agus chriochnaigh sé an mír seo den clár ag crocadh iómha de ceann de na stampai a éisiodh mat comóradh ar Éirí Amach na Casca sa bhlian 2016.

Beidh mé ag súil leis an cúig chinn eile de na cláracha seo.

Bheadh sé spéisiúil píosa faoin áit don teanga náisiúnta ar na stampaí - nuair nach raibh ach Gaeilge ar na stampaí agus an tréimhse nach raibh ach Béarla ortha agus an t-am inar litríodh ainm an stáit go mícheart ortha;  nó faoin dtréimhse sin ina raibh Poblacht na hÉireann ar na stampaí seacha Éire.

Tá cúig chlár eile sa sraith le bheith ann agus tá mé ag súil go mór leo siúd.

Píosaí a scríobh mé ar an ábhar seo: 24.1.10: Omós agus masla? 1.6.10: An tEarrach Thiar! 4.5.10: Dispeagadh? 12.2.12: Stampaí do na nGael 31.12.12: Ár gcara sráide! 9.8.14: Dearmad agus dearmad! 9.1.17: Stampaí agus ealaíona na nGael! 12.10.17: Che Guevara agus Máthair Dé! 22.7.19: Gealach Gaelaithe! 9.9.19: Quare nó aisteach? 30.12.19: Fógairt Poblachta! 21.4.24: "La Sheridan!"

---

@TG4TV @Postvox @EoinKeane101 @DublinHistorian @LisaNicAnB @GCNmag