Neamhcoitianta agus gan coinne!

I measc na leabhair a fuair mé i rith na Nollag bhí ceann neamh gnáthach. Cnuasach de altanna agus pictiúirí a bhain leis an naonúr Uachtaráin ar Éirinn ó 1937*. 

Stair "gan coinne" a thugann an eagathóur Flor MacCarthy ar agus is fior dí mar ní bhfeafá ag súil le mórán stairiúil as post neamh-polataíochta mar atá in Uachtarántachta na hÉireann. Ach mar atá fhios againn ní mar a shíltear bítear!

"Tá mé in aois ró-mhór..."

Bé Dúbhglás de hÍde a bhí roghnaithe sa bhliain agus ní raibh aon toghchán ann mar b'eiseann an t-aon iarrthóir. "Badh mhian Fianna Fáil agus le Fine Gael go n-ainmneóchaí tusa le bheith id' Uachtarán ar Éirinn," a bhí sa litir chuige. "Beidhmíd an-bhuidheach díot má aontuigheann tú leis sin..." Seacht mbliain ina dhiadh sin chinn sé air gan é fhéin a ainmniú "Tá mé in aois go ró mhór agus badh chóir fear níos óige a bheith im' áit-se!"

Bé Seán T Ó Ceallaigh a toghadh ina Uachtárán agus caith sé 14 bliain sa phost. Bé Seán T an cead Uachtarán a thug cúirt stáit mar Uachtarán chuig tír eile - An Vatacáin (1949). Bhí cúirt stáit aige chuig Stáit Aontaithe Mheiricea níos deanaí. Is ina thréimhse oifige a fógráidh an stáit ina Phoblacht agus fuair sé comhfhreagras chomhghairdis faoi sin

Ina dhiadh san toghadh Éamon de Valera mar Uachtarán agus ina thréimhse siu tá litreachta buíochas agus cairdeas ó chinn stáit eile a thug cuairt ar Éirinn lena linn, mar John F. Kennedy agus Grace de Monaco. B'é an ceann stáit ba shine ag an am agus bhí sé nocha bliain d'ais nuair a chrióchnaigh sé mar Uachtarán. 

Ansin toghadh Erskine Childers agus tá litir deas ó Dev á dtréaslú ag tagairt dá h-athair a cuireadh chun báis i gCogadh na gCarad. Deirtear go raibh cineál cuimhlint idir an Rialtas agus Childers ach phléasc sé sin le linn réimiash a chomharba nuair a chinn Cearbhall Ó Dálaigh éirí as mar Uachtarán tár éis níos lú ná dhá bhliain san oifig nuiar a dúirt sé nár chomhíon an Taoiseach (Liam Cosgrave) "even remotly" a dhualgas bhunreachtúil (Alt 28.5.2) "..eolas i gcoitinne a thabhairt don Uachtarán ar nithe a bhaineas le beartas inmheánach agus le beartas idirnáisiúnta."

Is cosúil go raibh na Rialtais i bhfad níos chúramaí ina chomhchaidreamh leis agus faoi an oifig tabhachtach. 

An Prez!

Faoi na uachtaráin eile mhéadíodh ar an méid litreacha agus a hábhair.

Tá caibidil spéisialta ar chomhfreagras ó pháistí na tíre agus liníocht speisialta, pictiúirí agus eile. Le déanaí tá méadú mór tagtha ar seo de bharr chursai COVID-19. Agus tá na litreachta i bhfad níos neamh-fhoirmealta "téachsach" nó "ríomhlabhairt" - "dear Prez!"

Anois tá an t-Uachtarán ar líne agus a chúntas féin (aisteach go leor is @PresidentIRL seachas @Uachtaran atá á úsáid aige) aige.

Cinnte is stair gan coinne atá sa leabhair seo agus tá léiriú an mhaith ann ní ar pholaitíocht amháin ach ar meon phobal na tíre agus meas ar ár dtír ón iasacht.

* The Presidents' Letters - An Unexpected History of Ireland, Flor MacCarthy 2021; New Island Books; ISBN 978-1-84840-769-5 (@NewIslandBooks)