 |
| An tOllamh Diarmaid Ferriter |
"Sáinithe", le Peadar G Ó Máille agus
"Sceal Messiah Handel", le Charles King.
Agus nuair an dá leabhair sin críochnaithe agam thug mé faoi leabhair sn Fheiritéirigh.
Leabhair staire ar na haithrithe sa tí ar bhealach é, nó b'fhéidir staidéar ar na haithraithe a tharla i bhfealsúnacht an Náisiún sa chúig agus dhá scór bhliain ó 1995 atá ann. Leabhair siamsúil atá an éasca le léamh. Thaitin dhá chaibidil liom thár aon chuid eile den leabhair. Tá seacht caibidil ann chomh maith le réamhrá.
Bhí an caibidil faoin tuaisceart thár a bheith go maith - an bealach chun comhghéilleadh (nó chun comhréiteach?). Scéal a tharraingíonn an léitheoir isteach - pictiúir gearr gonta de na carachtair éagsúla, Hume, Trimble, George Mitchell, Mo Mowlem, Blair, Ahern, agus eile. Ar bhealach bhí sé cosúil le heachtra agus d;fhéadfá acoimre beacht déanta ag Ferriter de tré dán an fhile John Hume a úsáid.
"One in a lifetime
"The longed for tidal wave
"Of justice can rise up,
"and hope and history rhyme."
Ach ar ndóigh ní raibh sé foirfe ach i bhfocail fhile (John Montague) eile "we learn to live inside ruin like a second home." Ní mór dom a rá nach raibh mé i ann an leabhair a chur síos agus mé ag leamh an caibidil áirithe sin.
Scéal eile ar fad a bhí san píosa eile faoi drochíde agus mí-úsáid ghnéis ar leanaí agus ar mhná i scoileanna, dílleachtlanna, aonaid máithreacha agus páistí - an cuid is mó acu a reachtáil ag na hEaglasí, go mór mór an Eaglaas Caitliceach. Uiareanta bíonn an bhéim ar an eaglais amháin ach anseo sílim tá an an milleán dáilte go cothram idir cléir is tuath, eaglas agus stáit! Cé go bhfuil mileán agus locht ar na reiligiúnaí a rinne an ciapadh gnéis & drochíde ar pháistí agus ar maithreacha, tugann an t-údar aird ar na húdaráis féin a bhí páirteach sa sna hiarrachtaí an cruatán, an t-anró, a cheilt, iad ag brath ar "the gimlet eye" an dlíodóir canónach. Ní déannann sé dearmad ar ról an stáit agus an síorthroid in éadan an mhaorlathais atá roimh gach íospartach fiú sa lá atá inniú ann.
Bhí díomá orm faoin laghad a bhí scríofa faoin dTeanga Náisiúnta. Tá sé "adhlactha" i foth halt sa caibidil faoi "Sruthanna cultúrtha agus cuimhneacháin" ag deireadh an leabhair. An dearcadh céanna is atá ag an Rialtas go soiléir anseo. I ndairíre níl ach beagáinín níos luath ná dhá leathannach (400-401) as 418 ata annina iomláin (seachas innéacs agus nótaí buíochais). Ach fiú sa phíosa beag bídeach sin bhí sé ábalta a rá "there was clearly no integrated planning or coherent strategy for the language." Cé go lúann se reachtaíocht 2003 (faoi fhoilsiú tuairiscí stáit i Gaeilge) is ait liom nach luaitear bunú Oifig an Choimisinéara Teanga! B'fhiú don údar an aitheasc a thug An Coimisinéir Teanga, Seán Ó Cuirreáin ag oscailt Coláiste na hÉireann (Mean Fomhair 2013) nuair a dúirt se go shoiléir: "Soiniciúlacht, cur i gcéill agus an mhéar fhada a bhí sa treis: is deacair brí ar bith eile a bhaint as polasaí an stáit ó 1928 ar aghaidh".
Mar a dúirt mé tá an leabhar seo so-léite. Tá innéacs cuimsitheach ann agus liosta acmhainní, URI (aimsitheoir aonfhoirmeach acmhainne) san áireamh. Fiú le mo chuid reamhclaontachta thaitn an leabhair liom agus chuir sé le mo chuid eolais ar stair na tíre leis an tréimhse seo de mo shaol agus saol na hÉireann
*The Revelation of Ireland 1995-2020 - Diarmaid Ferriter, Profile Books, London, 2024, ISBN 978 1 80081 094 5
