Feileastream faoi bhláth!

Comhairtha samhraidh dúinne anseo ná teacht an phlanda feileastream faoi bhláth.

Is maith liom é cé go ndeirtear gur salachar atá ann thart anseo nuair atá sé le feiscint i ngarraí. Is comharthaí ar thalamh fluich iad. Faightear in áiteanna atá fliúch is mó, i riaisc nó ar bhruach shrutháin.

Tá tagairt do na plandaí sa bhéaloideas mar shampla i gCo Loch Garman bhí nós ann dornán bláthanna feileastraim a fhágáil taobh amuigh de na dóirse ar Lá Fhéile Choirp Chríost. Agus baineadh úsáid astu mar laghais ar scoilteacha.

Seo pictiúirí a thóg sa gharraí s'againe le deanaí. Nách álainn iad, ní fhéadfá salachar a thabhairt ortha?

Ó favella na Braisíle go cúl-seomra i nGaillimh!

Ni raibh mé in Aras na nGael riamh go dtí aréir. Is dócha gur áit cosúil le Club an Conartha i mBaile Átha Cliath, cúl seomra ina bhailíonn Pobal na Gaelige cosúil leis an Críostaithe sa tsean aimsir i gcathreacha Impireacht na Róimhe!

Bhí fógartha go raibh an t-údar ón Ísiltír, Alex Hijmans, le sliochta as a chuid scríobhnóireachta a léamh.  Bhí sé eagraithe ag a fhoilsitheoirí Cois Life agus Conradh na Gaeilge. Bhí fhios agam go ndearna sé seisiún léitheoireachta roimhe seo i mBaile Átha Cliath agus go mb'fhiú dul len é a chloisint. Agus b'fhiú!

Níl fhios agam caithin a thosigh an nós sin, go mbeadh údair ag dul ó cathair go cathair, ó tír go tír ag léamh as a gcuid saothir. Is dócha gurb é Charles Dickens an té is mó cáil a rinne é sin sa naoú aois déag, ach rinne daoine eile é leis. Tá cáil ar an dturas a thug Oscar Wilde ar an Stáit Aontaithe - "I've Nothing to declare except my genius!"

Is dócha go gcaitheadh bua aisteoireachta le bheith ag údar leis an obair léitheoireachta seo a dhéanamh. Is minic, ró-mhinic, agus daoine ag léamh go poiblí, nach bhfuil aon mothú nó tuiscint le cloisint nó le feiscint ann. Caithin a riabh tú ag Aifreann agus gur thug tú faoi dearadh cád a bhí á léamh ag na léachtaí, nó fiú an scéal san Soiscéal féin? Tá an bua seo ag Alex Hijmans, buíochas le Dia.

Léigh sé trí píosaí as a gcuid saothar le brí agus d'fhéadfa a rá gur ghlach sé páirt sna píosaí a léigh sé. Níl mé ag rá go raibh aisteoireacht ar siúl aige nó go raibh galamaisíocht ar siúl aige. Ní hea, bhí sé i bhfad níos caolchúisí ná sin, lámh amach, cuimilt a mhéir is a órdóg, nó a chloigeann a chuireadh mothúcháin nó gníomh sa scéal i gcuimhne duit agus a láidreoidh a inseacht a scéil.

Bhí trí píosaí á léamh aige, mar a dúirt mé, ceann ó leabhair atá foilsithe, ceann eile atá le foilsiú aige agus an triú ceann nár foilsíodh agus nár léadh ach uair amháin eile i mBaile Átha Cliath an seachtain roimhe. Ar ndóigh is ón millieu Phoirtingéleach Bhraisileach a thagann a chuid saothar (seachas a chéad úscéal) agus mas sin tá sé difriúl ó an-chuid scríobhnóireacht sa lá atá inniú ann sa tír seo. (B'fhéidir gur féidir a rá go bhfuil cuid de shaothar Thomáis Mhic Shíomáin bunaithe i bpáirt ar millieu na Catalóinise sa tslí céanna). Tá sé tabhachtach blasadh de chultúr eile a fháil, go mór mór cultúr atá éagsúil ón "ollchultúr" Meiriceánach Béarlach ina bhfuil muid báite in Éirinn.

Ina measc siúd a bhí ag éisteacht bhí turasóir teanga agus cultúir a mhínigh do Maitiú Ó Coimín luach na Gaeilge agus an “fhíorchultúir Ghaelaigh” do thurasóirí in Éirinn. Léigh anseo ar a dúirt sé: “Ná caill do dhúchas. Ná tógaidís uait é.”

Thug sé leis cúntas gearr ar a shaol agus ar a chuid scríobhnóireacht idir iriseoireacht agus ficsean. Luaigh sé an deachtaireacht scríobh i gcomhluadar nó comharsanacht gan teanga a chuid scríobhnóireachta thár timpeall air. Mar sin tá tabhacht ar bith lena chuairteanna ar Éirinn le snás a chuir ar a chuid saothair, iad a fhíordheimhniú.

Tá sé ag obair ar eagarthóireacht dá chéad leabhair eile, "Tearmann" atá le foilsiu i gcionn naoi míosa. Leabhair faoi fear as Éirinn, Eoin (ainm maith!) gníomhaí cearta daonna agus a thárla dó i mBraisil, le treabhanna bhundúchasaí agus úinéirí talún agus mar a tháinig sé ar an tuairim nach bhfuil an cuimhlint chomh simplí agus a cheapfá ar an gcéad amharc. Bhfuil macasamhail den gcoimhlint céanna le feiscint in Éirinn nó sa Tír Naofa?

Cheannaigh mé a chéad úrscéal, Aiséirí, atá suite i nGaillimh, agus mé ag súil go mór len é a léamh. Tá Favella agus Splancanna ó Shaol Eile cheanna agam.

• Bíonn Alex ag blagáil faoina shaol sa Bhrasaíl agus eile ar a shuíomh féin agus ar Twitter @alexhijmans go rialta.

Banríon na hÉireann!

An Mhaighdean Bheannaighthe Muire, Bainríoghan na h-Éireann.

Tá mé ag cíoradh irasmaí ó theach mo mhuintire agus carn mór páipéirí a bailíodh thár breis is seasca bliain ag mo thuismitheoirí. I ndairírí tá stuif ann ón a dtuismitheoirí siúd leis a théann siar chomh fada le deireadh na naoiú aoise déag.

An Carta

I measc na rudaí atá ann tá an cárta seo (ar dheis) gur cuimhin liom féin é nuair a deanadh é. Cárta ag comóradh oirniú chol ceathair mo mháthair, an tAth Maolmhuire Ó Fiaich CSSp sa bhliain 1956, atá ann. Cuireas ceist ar na meáin soisialta ag lorg níos mó eolais faoi agus fuair mé freagraí an spéisiúil faoi.

Ar an gcéad dul síos sé Leo Whelan (1892-1956) an ealaíontóir a rinne an pictiúir sa bhliain 1932 nó mar sin mar ceann den chnúascah pictiúirí a deineadh ag chéiliúradh an Chomhdháil Eocairisteach Idirnáisiúnta sa bhliain 1932. Deineadh don gcomhlucht foilsitheoireachta Gill a bhíodh siopa i Sráid Uí Chonaill i mBaile Átha Cliatha acu go dtí na seachóidí. Rinne sé trí pictiúirí ag an am ach is cosúil go cailleadh iad i dtine ann sa bhliain 1979. Dúnadh an siopa ach tá an cómhlucht féin fós ann mar "Gill & McMillan".

Maolmhuire L Ó Fiaich CSSp
timpeall an ama inar ornaíodh é

Rinne an ealaíontóir pictiúirí eile de daoine stairiúil mar Micheál Ó Coileáin agus Ristaerd Ó Maolcatha agus b'eiseann a rinneadh an déaradh ar stampa sa bhlian 1929 ag comóradh Fhuascailt na gCaitliceach le pictiúr de Dhónail Ó Chonaill.

B'fhéidr an rud is spéisiúla faoin bpictiúir seo ná go bhfuil fhios againn cé hiad na daoine a bhí mar mhainicíní ealaíontóra sa pictiúirí. Sheas Sarah nó Sally Deale (ní Byrne) dó. Ba dalta ag Seán Keating ag an gColáiste Ealaíona agus níos deanaí ball den bhfoireann ann í. Agus bé mac le Keating, Justin, ( a bhí mar Aire i Rialtas Liam Mac Coscair níos déanaí) a seas don leanbh sa phictiúr. Díoladh cóipeanna den bpictiúr sna triocadaí agus is cosúil leis go bhfuair mo ghaol, An Ath Maoilmhuire cead an pictiúr a úsáid ar an gcarta ag comóradh a oirniú ina shagart sa bhliain 1956.

Deirtear go bhfuair an Pápa Pius XI (1922-1939) cóip den bpictiúir agus gur mhol sé an ealaíontóir mar a rinne sé íomhá den "Madona" mar chailín Gaelach don gcéad uair.

Táim buíoch de mo cháirde ar Gaeilge Amháin as a gcuid eolais a roinnt liom go bhféidfinn beagáining níos mó taighde a dhéanamh faoin pictiúr seo a bhí aithne agam air ó bhí mé óg.

Agus mé ag breabhsáil ag lorg breis eolais ar an bpictiúir tháinig mé ar íomhá níos fearr de ar an suíomh pinterest seo:

Grá, Comhionannas, Cothramaíocht?

Tá an reifreann thárt agus an "bua" ag "Tá" mar sin tá an Bhunracht aithrithe. Tá alt machnamhach scrite (agus inste ar Raidío na Gaeltachta 11 Meith 2015) ag Ciarán Dunbar: An ann don chomhionannas. (Nós)

Ní minic a scríobhaim rud a ghortódh cáirde liom. Bhí drogall orm é seo a scríobh ach tá mé á scríobh mar go gcreidim go bhfuil dul amú agus mí thuiscint ag baint leis an reifreann atá le bheit ann ag deireadh na míosa seo.

“Féadfaidh beirt, gan beann ar a ngnéas, conradh pósta a dhéanamh de réir dlí.”

An cheist bunúsach nár freagraíodh in aon áit go bhfios dom ná, cad go díreach is pósadh ann? Cén fáth go bhfuil a leithéid ann?

Grá
Táthar ag rá gur vótáil ar son an grá atá le bheith ann. "Is annamh go mbíonn seans vótáil ar rud chomh trasfhoirmithe leis an ghrá againn!" a bhí ar chúntas giolchaireachta an Taoisigh (Béarla 16/4/2015).

Ach an mbíonn grá i gcónaí i bpósadh. Féach ar cleachtas in aimsir shean chara na Béarlóirí, Peig Sayers. Lá tháinig a deartháir chuici. Dúirt sé go dtiocfadh triúr fear go dtí an teach lá nó dhó ina dhiaidh sin leis an gcleamhnas a dhéanamh. Is beag rogha a bhí ag Peig ach glacadh leis.  ‘Bhí gach aon duine acu ró-mhaith d’fhear domsa dá mbeinn seacht n-uaire níos fearr ná mar bhíos.’ Bhí ar Pheig rogha a dhéanamh agus bhíodar pósta i gceann cúpla lá agus gan aithne acu ar a chéile. Cá raibh an grá ann? Ach pósadh a bhí ann agus is dócha gur fhás an grá as an bpósadh féin.

"Bhfuil grá agat dom?"

Tá radharc sa ceoldráma "Fiddler on the Roof," in gcuireann an athar sa scéal, Tevye ceist ar a bhean, Golda, "Golda, an bhfuil grá agat dom!" Agus is fiú a ndísréad (Béarla) a léamh. Tá an chuid de bhfealsúnacht an bhfíor phósadh le feiscint sna focail tá mé ag ceapadh. Agus muid ag caint faoi seo tá mé ag smaoineamh ar rud a dúirt oidhre choróin Shasana sular phós sé, "Cad is grá ann?"

Níl mé ag rá nár ceart grá a bheith ann ach an pointe atá mé ag iarradh a dhéanamh nach grá a thugann beirt le chéile i gcónaí tá an pósadh i bhfad níos casta ná san. Bhfuil ciall leis an sean nathán Béarla "I know there's love there, but though there's love there, there's dough there too but..!"

Comhionannas nó Cothramaíocht
Tá rud eile a deirtear gur ar son "Comhionannas" is ceart dúinn ár vóta a caitheamh. Ach an bhfuil muid ag rá gur ionann pósadh idir daoine leis an gnéas céanna agus an pósadh? Bhí duine ar chlár Cormac ag a cúig le déanaí agus rinne sé an pointe seo: nach ionan comhionnas agus cothramaíocht (Antoin Mac Unfraidh muna bhfuil dul amú orm).

Déarfaidh mé mar seo é. Tá cothramaíocht is in ainm a bheith idir fir angus mná. Ach ní h-ionainn iad. Tá siad difiriúil óna chéile.

Ar an gcaoi céanna tá me ag ceapadh go bhfuil an caidreamh idir fear agus bean, an conradh eatartha a dtugann muid Pósadh air difriúil ón gcaidremh idir beirt fhear nó beirt bhan. Cad é an difríocht? Uaireanta bíonn toradh ar an gcaidreamh idir fear agus bean nach féidir a bheith ann in aon chaidreamh eile - duine nua. Ní féidir mar sin pósadh idir fear agus bean a bheith comhionann le h-aon saghas conradh eile. Dár liomsa is é sinn bun agus barr an scéal.

San aois seo nuair atá béim á chuir ar an saibhreas iolrachas agus éagsúlacht, shóisialta agus chultúrtha, nach í a mhalairt de thuairim íoslaghdú difríochtaí an duine mar seo a mholadh?

Tréith riachtanach an phósta ná an fhíric bitheolaíochta gur féidir le fear agus bean a bheith páirteach le chéile mar dhaoine fireann agus baineann in aontas atá dírithe chuig giniúint beatha nua.  "Bhfuil seo fíor nó bréagach?"

Ta an-chuid argóintí á thabhairt ag dreamanna éagsúla i gcoinne an reifrinn seo maidir le páiste, cearta tuismitheoirí agus cad is clann é. Ach sílim go bhfuil siad ag díriú ar an rud mícheart. Is ar miniú ar an gconradh féin, conradh an phosadh is ceart a n-aird a dhíriú. "Cad is pósadh ann? Cén fáth a bhfuil pósadh ann?" 

Mar an gcéanna tá an taobh eile ag rá go bhfuil siad faoi leatrom ag an stáit agus go bhfuil gach éinne nach bhfeiceann sin ina "éadulangach" nó níos measa. Agus tá, ar ndóigh, tá firinne sa chaoi is go bhfuil daoine ann gur fuath leo an smaoineamh ar grá a bheith idir mna nó fir dá chéile.  Ach sé an bun cheist gur ceart dúinn díriú air ná "An pósadh é an conradh idir fear agus fear nó idir bean agus bean, nó, an sainmhiniú ar an chonradh idir fear agus bean é an pósadh?" Féach leis ar litir an Ollaimh John A Murphy (Béarla) san Irish Times (13/5/2015) gearr agus intuigthe agus ag deanamh an poinnte céanna.

Tá glactha leis an Reifreann.
Ní bheidh a leithéid de reifreann arís ann a deireann Cathal Mac Coille i dTuairisc.ie (31/5/2015)

Tá ceisteanna eile ann leis le freagairt. An mbeidh cead ag bean a máthair nó ag fear a deartháir a phósadh? Muna bhfuil cén cúis a bheadh le sin? Ceisteanna aisteacha b'fhéidir ach tá siad á chur. Bhí roinnt ceisteanna curtha ag Bruce Arnold in a bhlag (Béarla) agus is fiú iad a leamh má aontaoínn muid nó muna aontaíonn muid leis.

Treoir neamhspleach.
Chuir an Coimisiún Reifreann chuig gach teach sna 26 chontae - tháinig sé chugainn sa phost céanna agus an bille ó Uisce Éireann! Tá dhá ráiteas ann a thagann salach ar a chéile.

"Tá na cúirteanna tar éis a chinneadh gur aontas idir fear agus bean an pósadh ... Má ritear an reifreann, deanfar foráil sa Bhunracht go bhféadfaidh beir posadh, is cuma an den dá ghnéas nó den ghnéas céanna iad."

Ach in áit eile tá seo ann, "Ní bheidh aon athrú ar stádas an phósta sa Bhunracht."

De réir Airteagail 26 den bhunracht is í an Chúirt Uachtarach an cúirt achomhairc dheiridh dár liom. Mar má chuireann Uachtarán na hÉireann bille faoi bhráid na cúirte sin agus "...más é breith na Cúirte go bhfuil aon fhoráil de in aghaidh an Bhunreachta seo nó in aghaidh aon fhorála de, ní foláir don Uachtarán diúltú dá lámh a chur leis an mBille sin." 

Dár liomsa sé na breithiúnais a thugann "na cúirteanna" an léamh is cirte ar an mBunracht ó thaobh dlí dé. Mar sin de réir na Bunreachta, cinntithe ag na cúirteanna, is "aontas idir fear agus bean an pósadh!" Mar sin tá an reifreann chun stádas agus miniú an phósadh i mBunracht na hÉireann a athrú.

Sílim go bhfuil sé soiléir ar chén taobh atá mise sa Reifreann seo. Tá aiféal orm má ghortaíonn mo sheasamh éinne de mo chuid cáirde. I fiú go mór dom a gcairdeas agus ar bhealach tá mé ar buille le na húdaráis a chinn ceist mar seo a chuir ar phobal na hÉireann gan mórán fíor dhíospóireachta. Is cosúiul nach bhfuil an Taoiseach féin sásta dul i mbun díospóireachta faoi.

Dár liom féin go bhfuiul sé soiléir cad é an rud ceart a dhéanamh ar an 22ú lá Bealtaine 2015. Is léir nach bhfuil sé soiléir do a lán.

Go ndéanaimís an rud ceart istigh san mbothán vótaíochta ar an lá!

• Níor bhain mé úsáid as teagaisc na n-eaglaisí d'aon ghnó sa píosa seo thuas mar cheapaim nach rud "creidimheach" é an cheist san agus mar a deireann lucht "Tá" níl an  "ach pósadh sibhialta" atá i gceist. Ach ar ndóigh creidim go bhfuil argóintí ann atá bunaithe i dteagasc na h-eaglaisí, agus i mo chás fhéin sa chreideamh Caitlicaigh.  Tá caint cuíosach fada ar líne ón Dr Diarmuid Martin, Ard-Easpaig Bhaile Átha Cliath gur fiú a léamh mar istig ann tá tuiscint na hEaglaisí atá i gcomhpháirteachas le hEaglais na Róimhe. Arís is i mBéarla atá sé.

• Tá alt i dTuairisc.ie ag Pól Ó Meadhra, a deireann i measc rudaí eile "Tá sé ráite go forleathan faoi dhaoine atá i mbun feachtais i gcoinne an reifrinn seo, nó fiú faoi dhaoine atá ag smaoineamh ar vótáil ‘NÍL’, gur biogóidí iad." Léigh an alt anseo: "Tá an Rialtas agus lucht ‘TÁ’ ag iarraidh an dubh a chur ina gheal orainn…!"