An cuimhne ar strae!

Bhí mé ag léamh alt ag Alex Hijmans i dTuairisc.ie - Fear 43 bhliana d’aois thú agus tá ort sonraí a saol grá féin a chur i gcuimhne do do mháthair… - bíonn alt rialta aige faoin ngalar Alzheimer ann ó fuiar sé amach go raibh sé ag a mháthair. Bhí dearmad déanta ar a saol pósta féin a thug preab d'Alex.

Chuir sé i gcuimhne mo mháthair féin agus í ag dul in aois. Nuair a fuair m'athair bás tobann is ise a fuair é. Níl muid ró chinnte ar cad a thárla go díreach. Bhuail taom chroí air agus is cosúil gur cheap sise go raibh sé ina coladh agus d'fhan leis ar feadh tamall. Ansin chuaigh sí chuig an teach bhéal dorais agus dúirt. "I think my husband is dead.."

Bhí sí ina chónaí leithí féin ar feadh tréimhse ina dhiaidh san ach bhí sé de nós ag duine de mo deartháireacha fanacht lei gach oíche (Tá cónaí ormsa 160 míle siar i gConmara).

Lá amháin chuir sí ceist ar duine acu, "Cén fáth a mbíonn tusa agus do dhreatháir ag fanacht gach oíche liom." Baineadh geit as ar ndóigh agus dúirt rud éigin mar gur cheap sé go raibh uaigneas uirthi.

Dúirt sise mar fhreagra "Yes I am lonely but not for you!" B'shin deireadh leis an nós sin!

Ina dhiaidh sin aon uair a bhí mise i mBaile Átha Cliath bhí leathscéal "inchreidte" ormsa fanacht leithí agus bhí mise i ndán súil a choimead uirthí sna hoícheanta sin agus tuairisc a thabhairt.
Diaidh ar ndiaidh daighnigh greim an ghalair uirthí agus cúaigh chun cónaí le duine de mo dheartháireacha áit ar bhfuair sí bás timpeall deich mbliain ó shin.

Bhí sé soiléir i rith an ama sin gur raibh aithne aicí orainn ach ní raibh sí cinnte cén gaol a bhí eadrainn. Uair amháin chuir sé mé in aithne dá comharsan, "This is my uncle!" Tá neart scéalta greannmhar sa chlann faoin am sin ach cinnte ní raibh sé éasca ar chlann mo dhearthaír - ná orainn ag an am sin. Ní mór an fhoighne a bheith ag éinne atá ag freastail ar duine atá i ngreim an ghalair uafásaigh tubaistigh.

Lá amháin chuir sí ceist orm. "Ce thusa?" Agus nuair a dúirt mé "Is mise do mhac!" dúirt sí amach go borb agus le cinnteacht "I was never married!"

I measc na naomh go raibh sí!

Conamara ar bhruach na canála!

Comóradh 1916 ach gan baint aige le hÉirí amach na Cásca!

Mar a dúirt mé níos túisce bhí muid ó thuaidh i mí Iúl i nGleanta Aontroma. Agus muid ar ár mbealach stomara seal i Iubhair Chinn Trá agus thainig mé ar leacht cuimhneacháin ar bhruach na canálach ar a bhealach isteach go dtí an baile mór.

Ba ag comóradh tubaist a thárla sa bhliain 1916 i Loch Charlainn a bhí sé ach thug mé faoi dearadh an tainm a bhí ar cheann de na loing a bhí ar chean de na longa - an SS Connemara.

Brú ar an bpic. chun é a leamh

Do bhuail dhá long le chéile i stoirm ar an maidin sin. Bhí an Connemara ar a thuras ón Grianfort go Caergybi na Breataine Bige le lastas bheithigh agus paisnéirí ar bhórd. Soitheach guail ab ea a long eile, an Retriever. Bhí sé sin ag dul isteach go Iubhair Chinn Trá ar an maidin sin. Thug lucht thí sholais Haulbowline go raibh an dá long ró chongarach dá chéile agus scaoiladh urchair len a n-aire a thabhairt do baol a bhí ann ach faraoir bhí an stoirm ró ládair agus bhuaileadar a chéile.

Cailleadh chuile duine ar an gConamara agus níor sabháladh ach duine amháin as an long eile - 94 ina iomlán. Beannacht Dé ar na mairbh.

Tá inseacht an scéil anseo ar wikipedia (Béarla)  agus ar shuiomh Tracing your Mourne Routes anseo (Béarla).

Tá comóradh eile, agus ainmnithe iad siúd a cailleadh greannta ar leacht cuimhneacháin cogaidh i Caergybi agus anseo ar líne acu. (Béarla)

Murlach - Mian Ruairí Mhic Easmainn.

Ar an lá seo (3 Lúnasa 1916) crocadh an cheannaire deireannach d'Éirí Amach na Cásca, Ruairí Mac Easmainn,  i bPentonville Sasana. Cuireadh ansin é go dtí na seascaidí nuair a thógadh thár n-ais go hÉireann é (1965). Tá sé curtha i nGlas Naoín (BÁC) ó shin. Is cosúil gur thastaigh uaidh féin a bheith curtha i gCré na Cille i Murlach atá suite ar bhruach Sruth na Maoile ag breathnú amach ar an bhfarraige agus ar Alban soir agus ó thuaidh uaidh.

Thugamar cuairt ar an áit álainn sin i rith na míosa seo caite agus tá crois adhmaid símplí ann. Tógadh an cros fhéin ann sa bhliaon 1903 mar comóradh ar an nGorta Mór is cosúil agus is dócha go ndéantar athnuachan ar ó am go h-am. Tá an cros anois tiomnaithe do Mhac Easmuinn anois agus dóibh siúd a bhí gníomhach i gcúrsaí Gaelach sa cheantair ag tús an chéid sin. Tá pictiúr greamaithe air de thógáil na croise den gcéad uair agus ainmneach na daoine faoi.

Tá dán "In Memoriam - Patrick McCarrick" ag a bun scríofa ag duine faoin ainm "Benmore." Ba poblachtánach ag tús an fichiú aois déag é Patrick McCarrick agus maraíodh é sa bhliain 1921 ag duine de na B-Speisialta.  Ní fios dom cérbh é Benmore an scríobhnóir. Bhfuil fhios ag éinne?

Seo roinnt pictiúirí a togadh ag tús na míosa seo againn.

Dán "Bhenmore!"

 "Take my body back with you and let it lie in the old churchyard in Murlough Bay." - Litir Mhic Easmainn dá cholcheathair Gertrude Bannister  ó Phentonville.

• Féach leis: Ruairí Mac Easmainn - Crann fuinseoige le cur ag an gCeathrú Rua! (Lúnasa 2016)

Foilsíodh píosa suimiúil ag Stair na hÉireann/History of Ireland chomh maith: "Roger Casement's last dying wish!"(3/8/2018)