Comharsa béal dorais!

Ein hiaith, ein gwlad, ein cenedl!

Is cuimhin liom go maith a chéad uair a thug mé cuairt ar an mBreatain Bheag. Is le dream daoine sa Réalt a bhí mé agus d'fhánamar i mbaile i lár na tíre, Machynlleth. Bhí eaglais de chuid Ord Na Slánaitheoraigh ann agus bhuaileamar leis an sagart a bhí i bhfeighil agus ní déanfidh mé dearmad go deo ar a dúirt sé linn, "The people here are incurably Welsh!" Ar ndóigh Sasanach a bhí ann!

Thóg mé leabhair amach le deanaí. Channaigh mé ag an am sin ach níor léigh mé go dtí anois é. Is leis an tAth. Pádraig Ó Fiannachta "Comharsa Choimhthíoch," leabhair bheag (80 llch nó mar sin) a foilsíogh ag FÁS i 1957 atá ann. Agus é ina shagart óg caith sé seal thoir sa tír sin agus seo cúntas anseo ar a fhoghlaim sé faoin náisiún agus muintir agus ar ndóigh a dteanga.

Tá cuir sos aige ar stair na tíre - an chuid de nach raibh ar eolas agam. Tá béim faoi leith aige ar chúrsaí chreidimh ar ndóigh agus ar na fáthanna nach ionann an creidimh atá acu ansin agus atá ag Sasana. Mar in Éirinn d'fhán an chos mhuintir dílis don sean chreidimh le linn aimsire an Athrú Chreidimh. Bhí líon mairtíreach ann mar againne. Tá duine amháin acu, Risteard Gwynn a maríodh i Wrecsam (15 Deireadh Fomhair 1584) le na focail "Iesu, trurarha wrthyf!" (A Íosa déan trócaire orm) ar a bhéal. Canónaíodh é ag an bPápa Pól VI sa bhlian 1970.

Ar chúiseanna éagsúla a mhníonn sé sa leabhair fágadh na gnáth daoine gan sagairt agus cé go raibh an Eaglais Gallda ann ó Shasana níor raibh ach Bearla acu san. Ní go dtí gur tháinigh na Neamhaontaigh agus na Módhaigh istig ann tháinig borradh chreidimh ann mar do labhair siad i dteanga na daoine agus rinneadar an Bíobla a aistriú. Mar sin scaip eolas ar léitheoireacht i mBreatnais i measc na daoine. Mar aon leis sin spreagadh amhránaíocht agus níos deanaí fás ar ghluaiseachtí eile culturtha. Mhair cuid de na sean nósanna chomh maith - Nosen Lawen (céilithe) agus penellion (Amhránaíochta speisialta dúchasach).

Tá béim ar leith aige ansin ar ath-fhás an Eaglais Caitliceach arís ann mar a bheithfeá ag súil. Bhí tabhacht nach mór ar na hÉireannaigh a tháing ann le hobair sna mianaigh. Thosaigh é seo aimsir an Ghorta Mór agus ina dhiaidh.

Sa caibideal deireannach "É seo agus é siúd!" tógann sé ar thuras ó Eryri (Snowdonia) & Yr Wyddfa, ó tuaidh, an sliabh is airde sa tíre thar timpeall an chósta ó dheas chomh fada le Caerdydd an príomh chathair agus soir uaidh.

Leabhair an spéisiúl é seo mar scríobhad é sular thosaigh an gluaiseacht láidir Scoile Bhreatanachta - ar a bhfuil na Gaelscoileanna in Éirinn bunaithe. Bhí an teanga faoi ionsaí, mar atá fós, agus mar sin bheadh spéis ag na Gael ann mar leabhair.

Ach thár rud ar bith eile tá an manadh "Ein hiaith, ein gwlad, ein cenedl!" le cloisint sna leathannaigh seo. (An teanga, an tír, an pobal!)

Cymru am byth!

Y Ddraig Goch

Síochán agus aontas!

Chuireann Ciaraíoch an cheist i Nós ar maidin, "Cén fáth nach bhfuil tusa ag caitheamh an Phóipín?"
Tá rogha eile ann - Bluet na Fraince!

Ó thárla na toghchán i Meiriceá níos túisce sa seachtain thosaíomar ag breathnú ar an stáisiún CNN sin. Tá sé suimiúil agus an disfriúil ón na stáisiún nuachta ar an taobh seo den Atlantach.

Bleuet-de-France

Ar maidin bhí comóradh an sos cogaidh a chuir deireadh leis an gCogadh Mór 1914-18 ina bhfuair níos mó daoine bás ná in aon chogadh roimhe nó ó shin. Chuireamar an teilfís ar siúl agus ar na Stáisiún Sasanach - Nuacht BBC & Sky News bhí clúdach ar chomóradh sollúnta míleata i Londain agus an phóipín úd le feiscint i ngach áit. Ach ar na stáisiún nach bhfuil bunaithe i Sasana CNN & Euronews is beag póipín a bhí le feiscint. I ndairíre is beag tagairt a bhí á dheanamh ar bith don gcomóradh i Londain. Is ar an gcomóradh i bPáras a bhí a n-aird.

Cheap an breathnóir áirithe seo go raibh an searmanas ag "Cenotaph" na Breatine an chúng. "Ár saighdiúirí a fuair bás ar son an Rí is a dtír." Ar an lámh eile bhi an gcomóradh i bPáras an idirnáisiúnta. Cé gur léir gur sa bhFrainca bhí sé - agus bhí sé an Fhrancach - bhí an béim ar an lá atá inniú ann agus an dualgas atá ar ceannaire ár linne bheith ag troid ar son na síochána. Ní ar son náisiúnachas cúng a thógann ballaí ach ar son grá tíre uileghabhálach síochánta.

Bhí sé simplí a fheiscint go raibh súile an domhain ar Pháras agus an Eoraip agus ní ar an Ríocht Aontaithe. Ceacht do luchr Bhreatimeachta?

Má caitear an Phóipín cad tá á chomóradh? Síochán nó bua?

Páras, 11 Samhain 2018

Michael Davitt, Máire Mhic Róibín agus béile Iodálach ó thuaidh!

Baile ghnóthach atá in Inis Ceithleann. Téann muid ann anois is arís. Tá sé suite are oilean idir an dá Loch Éirne.

Is ansin atá oifig Arlene Foster agus tá ainm aisteach ar an nuachtán áitiúil, The Impartial Reporter (Béarla). Tá sé i lár ceantair feirmeoireachta agus tá sé ag brath go mór ar chuairteoirí ó taobh eile den teorainn. Ní fios cén éifeacht a bheidh ar an gceantair ag an mBreatimeacht.

Bhí ocras orainn agus chinneamar ar dhul chuig proinnteach Iodálach. Franco (Béarla) an tainm a bhí air. Cé gur cheapamar go raibh sé luath go leor - timpeall 7.00 sa tráthnóna - nuair a shriochamar an áit agus bhí cineál eagla orainn nach mbeadh spás ann dúinn nó go mbeadh feitheamh fada romhainn. Ach ní raibh gá le h-imní mar is áit an mhór atá ann agus fuarthas bórd i gcúinne dúinn.

Rinneamar muid fhéin chompórdach ann agus d'órdaíomar ár mbéile. Agus muid ag feithimh ann thug mo bhean faoi deara go raibh dán ag crocadh ar an mballa. Dán le Michael Davitt a bhí ann ag comóradh deireadh théarma Mháire Mhic Róibín mar Uachtarán na hÉireann.

Iarsholas -ar shroicheadh deireadh a théarma don Uachtarán Máire Mhic Róibín A Shoilse, is tú 'las an solas a d'fhógair fán ar ghorta an spiorad. Ar imeacht duit, go maire níos mó ná iarsholas id dhiaidh. Go maire fuil rábhach na físe Is ná déantar di aisling tuí a cheansódh an fiach dúbh faid a lobhfadh na prátáí. Michael Davitt Ar choimisiún ó Bhórd na Gaeilge 1997

Tá scríofa ansin ina lám fhéin is dócha na focail seo.

"do Bheití

le grá ó

Michael

Nollaig '97"

Chuireamar ceist ar an bhfreastalaí faoi. Níor thuig sí cad a bhí ann agus miníomar dí cén bhrí a bhí leis. "Bhfuil éinne leis an ainm Beití anseo?" Dúradh go raibh agus duine d'úinéirí Franco a bhí inti. Ní raibh sí istigh ar an oíche áirithe sin faraoir. Dúramar leo bheith cinnte gur tugadh an dán úd faoi deara.

Bhí sé deas obair de chuid duine de fhilí "Innti" a fheiscint gan coinne in Inis Ársa Cheithlinn.

Bhí an béile féin go deas ann chomh maith - agus cáife deas ina dhiaidh.

Go ndéanadh Dia trocaire ar na marbh.