Éist, filíocht saibhir, Bodhaire (Uí Laoire?).

Ní léim irisí go ró mhinic ach gach tri mhí thagann ceann beag istig sa phost chugam. Ó tháinig a eagathóir díograsach Frainc Mac Brádaigh, Íosánach, chuig an paróiste s'aginne agus chuir mé m'ainm síos!

Tháinig eagrán an Fhomhair chugainn sechtain nó trí ó sin ach ní raibh seans agam é a oscailt go dtí inné. Iris beag atá lá de píosaí ghearr suimiúl le léamh inti.

Éagarfhocal.
Chuigh píosa ón éagarfocal i bhfeidhm orm go mór agus sílim gur cóir dúinn go leor smaoineamh air atá á rá aige. "Éist!" a thug sé ar an bpíosa. Deireann sé:

"Tá mé ar son na beatha, beatha athar, beatha mháthar, beatha pháiste, beatha an bheo sa bhroinn, beatha theaghlaigh, tuiste aonair, lánúin phósta, lánúin aon inscne, beatha an chomhluadair ar fad. An éitfidh muid leo? An gcuirfimíd cuid acu ó dhoras?

"An bhfuil rud le chiall le rá acu linn? An fiú an tairbhe crá croí na gcomhráití?

"Tá Íosa ar son na beatha. Tháining sé le go mbeadh beatha againn, agus sin go fial. Bhí air éisteacht agus foghlaim, ar ár nós féin. D'éist, is cuireadh íontas air..."

Táim ag cur ceisteanna aorm fhéin ó shin. An éistim mé fhéin?

File ar lár.
Tá píosa ann in omós don bhfile Liam Ó Muirthile, sliocht as óráid a shocraide ag an Ollamh Louis de Paor. Miníonn sé a leathan is a bhí na foinse as a bhfuair an bhfile a chuid inspioráid. Linn mór leathan Eorpach maraon leis an doimhneacht a bhí le fáil sa Ghaeltacht agus i dtraidisúin ársa Gaelach a thíre féin.
Tá me ag ceapadh go bhfuil cáil ar scríobhnóirí Éireannacha ar fud an domhain ach is litríocht go minic atá bocht go leor i gcomparáid le an dtaisce atá fágtha ag Liam Ó Muirthile. Ar dheis Dé go raibh sé!

Clár na hIrise - Fomhair 2018

Feidhm gan éifeacht!
Tá alt thar a bheith suimiúil ag Dónall Ó Cnáimhsí faoi phleanáil teanga. Bhí spéis faoi leith agam ansin mar le deanaí fógraíodh gur ceapadh ina Oifigeach Pleanála Teanga do Limistéar Pleanála Ghaoth Dobhair. Obair nach bhfuil éasca ata roimhe.
Críochnaíonn sé a alt le focail Dhonncha Mhic Fhionnghaile cúig mbliain ó shin agus é ag caint faoin bproiseas seo "'..gur seo an seans dheireanach don ghaeltacht maireachtáil.'
"Tá díogras agus dúthracht léirithe ag na pobail Ghaeltachta ó thus an phróisis seo. Céard faoin rialtas féin? Feidhm gan éifeacht?" 

Ní é an chéad duine a chuir an cheist áirithe sin. Bhfuil éinne ag éisteacht?

Tá neart píosaí eile le léamh san iris seo agus is fiú é a léamh. Eolas ar conas sintiúis a íoc ar shuíomh An Timire.

"Bhí mé ag súil libh!"

Inniú tá an Pápa sa tSicil. Tá sé ann mar comóradh ar bháis sagart scór is cúig mbliain ó shin. Pino Puglisi, ainm an tsagairt agus maríodh ag an Mafia é. Tá cúis agam é a luadh mar thart ar ocht mhí déag ó shin bhíomar fhéin ag tuama an tsagairt áirithe agus insíodh a sceal dúinn.

Athníodh mar mairtíreach é sa bhliain 2012. Tá sé spéisiúl gur cosúil go bhfuil fás ar mhairtírigh nua atá á bheannú nó á naomhú ag an eaglais le deanaí. Na sagairt seo, Stanley Rother (béarla) , Oscar Romero (Spáinis),  Jacques Hamel (Fraincís) agus eile.

Tuama Pino Puglisi, Ardeaglais Phalermo

B'as clann i gceantair lucht oibre i gcathair Phalermo é an Ath Puglisi a rugadh 15 Meán Fomhair 1937. Gréasaí ab ea a athair agus gúnadar a mháthair. Ní rabadar go maith as ach ní rabhadar bocht ach an oiread. Oirníodh ina shagart é sna seascóidí. Ag an am sin bhí an Mafia an cumhachtach agus bhí an oileán faoi cumhachta na heagraíochta. Bhí eagla ag an bpobal roimhe agus éinne a sheas ina gcoinne bhíodh siad i mbaol éigin, fíu i mbaol bháis.

Deineadh sagart paróiste de i gceantair boch i bPalermo é go luath sna nochaidí. Labhair sé amich go tréan i gcoinne lucht Mhafia agus fiú i gcoinne údaráis na hEaglais fiú a bhí bodhar agus dall sna cúrsaí sin. (Díreach mar léiríodh siad a bheith i gcúrsaí eile sa lá atá inniú ann!).

Sa deireadh ar ndóigh daoradh chun bháis é. Thánaig cnag ag a dhoras. D'oscail sé an doras agus bhí fear ann le gunna. "Bhí mé ag súil libh!" a dúirt sé agus maraíodh le piléar amháin é. Bé a lá breithe é - 15ú lá Meanfomhair 1993.

Dhúsaigh a bháis muintir na hIodáile agus ní bhréag é gur thosaigh meath ar chumhacht an Mafia sa tSicil ón lá sin.

Beannaíodh sa bhliain 2013 é níos lú na dhá mhí tár éis toghachán Prionnsias mar Phápa.

Ta ráiteas amháin uaidh atá suntasach agus cuí sa lá atá inniú ann.

"Is féidir linn, agus ní mór dúinn an eaglais a cáineadh nuair nach bhuil sí chomh maith agus a bheithfeá ag súil mar tá sé ceart i gcónaí feabhas a chuir uirthí. Is ceart dúinn í a cáineadh mar mháthair ach ní mar máthair chéile."

Nach bhféadfadh Prionnsias féin rud mar sin a rá?

• Scríos píosa eile faoin ár dturas go Palermo anuireadh: Bia sráide na bPalermitanach!(6/5/2017)

Smaointe crainnte!

Bhí solas aisteach ann ar maidin aréir. Éirí na gréine agus bhí an solas uaidh ag lasadh beanna bána na tithe sa cheantair. Ach thugas splanc dearg is mé ag breathnú amach ar an saol. Crann Chaorthainn atá ag fás sa ghearraí ó dheas againn atá trom le caora a bhí lasta ag an "úr-ghriain". Bhí sé go h-álainn.

Nuair a bhí mé ar scoil bhí leabhair ag mo dheartháir "Bruíon Chaorthainn' le staidéar air. Déarfainn gur beag staidéar a rinne sé air agus níos lú ná sin an suim a bhí agamsa ag an am i gcúrsaí scoile. Ní raibh fhios agam cé brí a bhí leis an dteideal ag an am. Dúradh liom go raibh an Ghaeilge deachair agus mar sin féin ní raibh mórán spéis agam ann nó mórán iarracht á dhéanamh agam lei mar ábhar. (Sílim gur cúis é sin nach bhfuil staidéar déanta air .i. tionchar tuairime na dtuismitheoirí gur deachair í mar theanga í an Ghaeilge agsu go bhfuil se dofhoghlaimithe). Is leabhair de chuid an Phairsigh de Scéalta Fiannaíochta é is cosúil. Níl sé léite agam agus ní fios an bhfuil se i gcló anois.

Nach aisteach na smaointe a thagan ar dhuine agus é ag breathnú amach an fhuinneoig?