Faoilean, Faoileán nach raibh ar an trá!

Bhíos ag tiomáint abhaile aniar ón gCeathrú Rua inné nuair a thug mé faoi dearadh slua éin ina seasamh ar an mbóthar ag Baile an tSléibhe. Is beag ná go raibh orm stopadh mar bhíodar an mhall ag imeacht as an mbealach orm! Faoileáin a bhí ionta. Ach cén cineál? Is annamh a bhíonn siad le feiscint ar an dtalamh ach amháin ar an trá nó ar na carraigreacha atá in aice leis an bhfarraige.

Sléibhín

Mar is nós dom chuaigh mé chuid an ríomhaire le cinntiú cén cineál a bhí ann. Níor thóg mé aon phictiúr de faraoir.

An rud bas suntasaí futha ná go raibh cloigean an dhúbh ortha agus cheap mé go mbeadh sé éasca é a aithint ó shuíomh Cáirde Éanlaith Éireann (Béarla). Ach tá dhá rogha atá agam ansin.

Sléibhín a tugtar cheann amháin acu. Tá cloigeann dubh aige siúd agus tá cleití bán agus dubh ag a críoch. Tá mé ag ceapadh é sin an ceann a chonaic mé ach nílim cinnte mar níor thugas aird ach ar an gcloigeann amháin.

Sléibhín Mean Mhuirí

Tá ceann eile atá cosúil leis sléibhín meanmhairí atá ar sin agus tá sé sin bán ar fad ach amháin a chloigean. Tá sé beagáinín níos lú ná an ceann eile. Mar aon leis sin go bhfios dúinn ní bhíonn é le feiscint an taobh seo tíre sa samhradh.

Beidh mé ag breathnú amach aríst go bhfeicfainn cinn eile sa chomharsanacht!

• Ta na pictiúirí goidte ó shuíomh Cháirde Éanlaith Éireann.

Sa tóir ar an rud nach bhfuil acu!

Cén fáth a scríonn daoine úrscéal? Uireanta nuair a léim ceann nua cuirim an cheist sin orm fhéin. Tárla sé dom nuair a léig mé An Strainséara le hAlbert Camus roinnt bhliain ó shin. Nó leabhair i mBéarla le Myles. Cén fáth ar chuir Cervantes peann le páir agus an chéad cheann a scríobh timpeall ceithre chéad bliain ó shin.

Bhí mé istigh i siopa Charlie Byrne i nGaillimh agus phioch me cóip de leabhar a cheap me nach mbeadh mórá deachtaireacht agam len é a léamh - léamh éadrom a bhí uaim! Thóg mé ceann a bhí gearr go leor 130 leathannach nó mar sin. Ainm thár a bheith aisteach air leis. Léas ar an gclúdach faoi, "Buachaill agus cailín sna déaga ar a gcamchuairt trí shráideanna fuara Bhaile Átha Cliath. Doras an t-ainm atá ar an mbuachaill, Fuinneog atá ar an gcailín. Cuireann siad aithne ar mhadra, Scuab. Tá an triúr acu ar a dteitheadh ó ghardaí, ó shagairt agus ó dhaoine fásta." Bhíos fiosrach.

"Doras Fuinneog Scuab" a bhí ar an leabhar agus é scríofa ag "Máistir i mbun pinn," Seán Mac Mathúna. Tá an scéal aisteach seo faoin mbeirt agus a gcuid eachtraí agus iad ag teitheadh ón saol chrua a bhí acu mar dhílleachtaí. Ag lorg faoiseamh agus a saol féin a caitheamh mar ba mhaith leo. Tugtar pictiúir maith dúinn ar na daoine aisteacha a bhuaileann leo agus cé go raibh cuid acu cineálta go leor leo (agus cuid eile nach raibh) bhí ortha éalú i gcónaí, eagla roimh chuile rud acu.

Seán Mac Mathúna
Pic: Seán Ó Mainín,Tuairisc.ie

Chuir an buachail agus an cailín aithne ar a chéile da réir a chéile agus chuireadar fios ar a mbuanna éagsúla. Rinneadar ceangal eatartha agus an madra Scuab a bhí buanna speisialta aige chomh maith.Tár éis an tsaol bhí mé ag iarraidh fháil amach cad a tharlódh ag an deireadh. Bhí a dturas trén leabhair spéisiúil, bhí comhbhá agam leo agus ní fhéadfainn an leabhair a chuir uaim go dtí go raibh sé léite ina iomláine agam. Agus bhí sé so-léite agus sásúil.

Ach fós tá an cheist sin i mo chloigeann - cén fáth a scrítear úrscéal?

Doras Fuinneog Scuab 
Seán Mac Mathúna.
Foilsithe: Leabhar Breac (2015)
ISBN 978-1-909907-57-7

Scannán fáisnéise ar "Éagóir!"

Maolra Seoighe agus dúnmharuithe Mhám Trasna

Tá rún ag an gcomhlacht léirithe teilifíse ROSG Teoranta fadscannán faisnéise a fhorbairt do TG4 bunaithe ar Éagóir, leabhar nua Sheáin Uí Chuirreáin faoi dhúnmharuithe Mhám Trasna, a seoladh le gairid.

An leabhair bunaigh!

Tá socrú déanta ag ROSG Teoranta, atá lonnaithe sa Spidéal agus a bhfuil Ciaran Ó Cofaigh i gceannas air, le foilsitheoirí an leabhair, Cois Life, leis an saothar a fhorbairt don teilifís agus tá maoiniú ceadaithe don tionscadal ag TG4. Tá iarratas ar mhaoiniú breise curtha i láthair ÚdarásCraolacháin na hÉireann.

Tá taithí mhór ag ROSG Teoranta ar scannáin agus ar chláracha teilifíse a léiriú i nGaeilge agus is é an comhlacht sin a rinne Cré na Cille, Na Cloigne agus An Bronntanas do TG4.

Dúirt Ciarán Ó Cofaigh gur “tionscadal fíorthábhachtach” a bhí i gceist anseo agus gur “cúis bhróid” don chomhlacht ROSG a bheith ag plé leis. Dúirt sé gur cheap sé roimhe seo go raibh scéal Mhám Trasna ar eolas aige ach nár thuig sé “doimhneacht agus scála an scéil” go dtí gur léigh sé an leabhar nua, Éagóir.  “Spreag sé mothúcháin láidre ionam féin, agus an fhearg an ceann ba mhó a bhí i gceist,” a dúirt sé.

“Cé gur scéal Gaeltachta atá anseo, tá gnéithe láidre náisiúnta agus idirnáisiúnta ag baint leis freisin, agus mar léiritheoir tá mé ar bís le hé a chur ar an scáileán,” a dúirt Ó Cofaigh.

Maolra Seoighe

Dúirt an Dr Caoilfhionn Nic Pháidín ó Chois Life gur “spreagadh mór” dóibh an tsuim atá ag ROSG sa leabhar nua seo mar ábhar scannáin. “Cuirfidh sé sin fuil agus feoil ar na pearsana úd i Mám Trasna ar imríodh feall orthu sa tseanaimsir,” a dúirt sí. Agus í ag tréaslú a shaothar leis an údar Seán Ó Cuirreáin, dúirt sí go raibh “pobal fada fairsing” dlite dó mar scéal.

Dúirt Seán Ó Cuirreáin gur cinnte go bhfuil an-ábhar teilifíse sa scéal tragóideach faoi mharú teaghlaigh i Mám Trasna sa bhliain 1882 agus sa dóigh ar ciontaíodh san éagóir daoine nach raibh baint ná páirt acu leis an uafás a tharla ann.

• Bhí píosa againn ar chomóradh ar Dúnmharuithe Mhám Trasna - Éagóir Dhlíthiúil i nGaillimh beagnach ceithre bhliain ó shin. Bhí Uachtarán na hÉireann, Micheál D Ó hUigínn i láthair ag an gcomóradh sin.

@ROSGtv @CoisLife #mám1882