Lá saoire!

Turas lae tré Chonamara!

Bhí an lá go h-alainn agus chinneamar ar gach rud a fhágáil sa teach agus dul amach áit éigin.

Tá cónaí orainn ar Shlí an Atlantaigh Fhiáin agus mar sin thiomáinn muid thiar (nó mar a deireann na comharthaí "WW N"). Siar uainn tá Ros a'Mhíl agus ansin Casla. Ó Chasla is féidir le daoine dul i dtreo An Cheathrún Rua agus Ceantair na nOileán ach bíonn ort teach thár n-ais ar an mbóthar céanna. Mar sin chasamar ar dheis i tré Leitir Mucú, thár Camus Íochtar & Uachtar, ansin chas ar chlé i dtreó Ros Muc, thár Teach an Phiarsaigh, áit a bhfuil an Lárionad Cuairteoirí á thógáil - nach trua nach raibh sé críochnaithe don chomóradh aimsir na Cásca.

Sleibhte ag giobadh amach orainn!

Uaidh sin leanamar an chósta, Cnoc Maorga Mordáin ar dheis, tré Chill Ciaráin agus ar aghaidh tré Carna fós ag leannacht an Atlantach Fián. Bhí an ghriain ag scoilteadh na gcloch agus bhí boladh tarra ag leá leis an teas. D'fhéach an tír thár timpeall orainn go h-álainn ach ar aghaidh linn siar tre Glionsca, ansin thár an Zetland agus an ostán inar fhán De Gaulle nuair a éirigh sé as mar Uachtarán na Fraince sa bhliain 1968 ag an gCaiseal.

Ansi stomara ar feadh tamal gearr ag Cloch na Rón ag breathnú amach ar na sleibhte agus anall ar Inis Ní. Ansin siar aríst tré Baile Conaola. Ar an taobh sin tíre tá an-chuid tithe saoire agus is mór an trua ar bhealach mar sa Geimhreidh bíonn an cheantair nach mór dubh dúnta. Ach inniú bhí neart daoine thár timpeall.

Stopamar arís ar an gClochán agus mar is gnáth dúinn chuamar isteach i dTí Mitchell le haghaidh lón agus arís mar is gnáth bhí an béile thár barr. Nuair a bhí an béile thart chuamar thár timpeall na siopaí a bhí gléasta go deas ag súil le séisiúr eile turasóireachta. Cheann de na radharcanna is ansa liom ná an radharc ag breathnú soir ar an bpríomh sráid - Sráid an Mhargaidh tá mé ag ceapadh. Tá na sléibhte le feiscint ag gobadh amach ós cionn na bhfoirgneamh.

Leanamar linn ar Bhóthair na Spéire, b'fhéidir ceann de na bóithre is áillinne sa tír, bhí Inis Toirbeard, Inis Tuirc thíos fúinn sa bhfarraige ciúin ag glioscarnach faoin ngriain. Uaidh sin go h-Oileán Iomaí. Bhíomar i ndán siúl amach chuig an oileán, rud a rinneamar. Is aoibhinn an áit é agus molaim d'éinne siúl amach thar an ngaineamh chuige.

Faoin am sin bhí sé ag éirí déanach agus thiománamar gan stopadh abhaile trén gCloigeann, Leitir Fraic, thár Coill Mhór agus ar dheis tré Ghleann álainn Loch Eidhneach go dtí an Teach Dóite agus ar ais abhaile.

Nach álainn an tír ina bhfuil cónaí orainn!

Uafás álainn sa Seanscoil!

Bhí mé ag an Féile Réabhlóideach Scannánaíochte aréir agus bé "Áille an Uafáis" an ceann a rognaigh mé le feiscint. Bhí dhá scannán éile á thaispeáint, "An Cearnóg" (Béarla) faoin an heachtrai i gCearnóg Tahir na hÉigipte, agus "Persepolis" (Fraincís) scannán bheochan faoi saol faoi bean san Iaráin faoin Shah agus ansin faoin réimis na hAyatollah. Bhí an féile eagraithe ag Club Scannáin Sailearna.

Bhí giolch ag Trevor Ó Clochartaigh faoin gceann Éigipteach aréir."Tús iontach le Féile Scannán na Réabhlóide in Indreabhán anocht le 'The Square' curtha i gcomthéacs ag Treasa Ní Cheannabháin."

Sa Seanscoil a bhí "Áille and Uafáis" le feiscint. Deineadh dhá bhliain ó sin agus séard atá ann ná Éirí Amach na Cásca tré súile iad siud a bhí ann, Réabhlóidithe, Saighdiúirí na hImpireachta agus gnáth mhuintir Bhaile Átha Cliath. Ní fhacamar an Piarsach nó an Conghnailach nó éinne den na ceannairí móra. Chuir sé béim ar dhá ionad cogaíochta, Droichead Sr. an Mhóta i ndeisceart na cathrach agus Sr. An Rí Thuaidh i gceantair na Ceithre Cúirteanna.

D'aitheann sé crógacht na reibiliúnach agus an tuiscint a bhí acu ar cogaíocht. Ag an am céanna bhí tuiscint ar easpa cleachtadh na saighdiúirí a cuireadh isteach sa cathair le smacht a fháil mar aon le stuacacht a gcuid gceannaire in áiteanna - go mór mór ag an Droichead. Bheadh sé éasca dóibh dul isteach sa cathair thár Droichead Sr Bhagóid nach raibh garda ar bith ag na hÓglaigh.

Cé nár éirigh le hAirm na Breataine an lámh in uachtair a fháil ortha ar Shráid an Rí, arís tré easpa cleachtadh na saighdiúirí bhí ortha géileadh nuair a fuaradar órdú an Phiarsaigh. Ach i ndan fhios dóibh bhí uafáis tar éis tárliúnt thíos uatha ag na tionóntáin. Nuair a maríodh gach fear a bhí istigh ionta ar ordú mar dúradh leo "Is reibiliúnaí gach fear a faightear sna tithe sin!" I bhfocail duine de na tráchtairí "Under pressure the British Army just lost it!"


Cé go raibh fhios againn cén deireadh a bheadh le himeachtaí bhí an scannán seo déanta chomh maith san go raibh tú féin páirteach ann. Bhí tú le na hOglaigh agus iad ag feitheamh ar an troid le teacht. Bhí tú le na daoine bochta a ionsaíodh is Sr an Rí. Bhí tú le leis na gnáth saighdiúirí bochta fiú nach raibh tuairim dá laghad cad a bhí rompu agus anois atá curtha agus dearmadta don chuid is mó.

Ar bhealach chuir sé miniú eile dom ar an searmanais a bhí ann do na Sasanaigh a fuair bás sa bhliain 1916 le déanai agus atá curtha i gcré na hÉireann seachas páirceanna Fhlóndras.

Ar dheis Dé go raibh anamacha na marbh!

• Nuair a críochníodh agus a taispeánadh an scannán seo thosaigh daoine muintire le daoine a bhí ann i 1916 ag teacht chuid na léiritheoirí le tuille scéalta. Táid ag obair ar tógra nua le scéalta as 1916 agus tá podcastanna le fáil ar an suíomh A Terrible Beauty (Béarla). Is fiú go mór éisteacht leo.

• Cé nach raibh mo mhuintir féin páirteach (go bhfios dúinn) tá roinnt stuif againn sa chlann a bhaineann leis an tréimhse stairiúil seo a scríobh mé faoi le deanaí.

  @ClubScannan @1916film #Éire2016

Réabhlóid i gCois Fharraige! #Éire2016

Tá Club Scannán Sailearna ag reachtáil féile scannán i gConamara i 2016 mar chomóradh céad bliain ar Éirí Amach na Cásca 1916.

Tá an clár iomlán le fáil anois. Beidh scannáin Éireannacha faoin Éirí Amach agus Cogadh na Saoirse ach chomh maith le le sin beidh scannáin aitheanta idirnáisiúnta ar théama na réabhlóide á dtaispeáint freisean. Cinn  as an Fhrainc, an Pholainn agus ceann le hainm a cuireadh dán an Phiarsaigh i gcuimhne dúinn ó Chuba - "Soy Cuba!" (Mise Cuba!).

Táthar ag súil cainteoirí atá deimhnithe beidh na saineolaithe staire agus scannáin mar aon le scannánóirí aitheanta.

Bunaíodh Club Scannán Sailearna in 2007 agus ó shin i leith táthar ag taispeáint scoth na scannán sainealaíne idirnáisiúnta agus Gaelach thar dhá shéasúr in aghaidh na bliana don phobal. Cláraítear thart ar thrí scór ball leis an gclub gach séasúr agus bíonn taispeántais speisialta á n-eagrú ag an gclub go rialta a dhéanann céiliúradh ar scannánaíocht i mionteangacha agus faoi mhionchultúir.

I measc na cinn a thaitn go mór liom féin bhí "I mBéal na Stoirme" a léirigh streachailt John O'Brien agus iascairí beaga oileánda i gcoinne maorlathas an AE len saol a noileán a caomhnú. Troid atá fós ar siúl. Oíche eile a bhí an in omós do shaothar Bhob Quinn a thaispeánn pobal Chonamara iad fhéin ar an scálán mór don gcéad úair!

Mar a duradh tá an féile seo a eagrú mar chuid de chomóradh Éirí Amach na Cásca 1916.  Seo an clár:

Tá ticéidí le fáil anseo!

Tá lóistín le fáil sna comharsanacht. Liosta anseo!

Céad bliain is an lá inniú. - 3 #Éire2016

Tá cúig lá imithe sula bhfaigheann an cuid eile den gclann  cead dul isteach go dtí a dteach fhéin. Seo na páistí thart ar 1920. Ní fios dúinn cé h-í an duine atá i bhfolach ar dheis.

Jack, Carmel, Nicholas, Mavis, Shiela, Dermot (a'athair) agus Maureen.

Bhí ochtar den na gceannairí curtha chun bháis faoin am a fuair an cuid eile den gclann cead taistil isteach go dtí an chathair. Bhí na h-údaráis tár éis níos mó ord agus eagair a chuir ar chúrsaí riaracháin agus tá an pás a éisíodh ar an lá seo ar fhoirm clóite (ar Gestetner, má bhí a leithéid le fáil ag an am sin.)

Tá sé i bhfad níos spéisiúla mar ní h-amháin go bhfuil mo sheanmháthair ann ach cuigear páiste agus banaltra. Níl aon eolas againn faoin mbanaltra Mary Smith.  Ní raibh aithne agam ar mo shean mháthair mar fuair sí bás tobann i 1942.

Nótaí ar chúl an pháis!

Tá fhios againn cé h-iad na páistí ar ndóigh. Tá a n-aoiseanna luaite agus ar a chúl tá nótaí do-léite faoi sin. Ar ndóigh tá fhios againn féin cé h-iad, Peter (Jack a bhí againn air a fuair bás i 1946 agus ní raibh aithne againn-ne air) ansin bhi Camilla (Carmel), Nicholas, (a fuair bás sna triocaidí le - tháinig meiningíteas air - agus bhí páirteach - i ngan fhios dá thuismitheoirí i bhFianna Éireann nó an IRA mar tháinig dream acu le h-ómós a thabhairt dó ag a shocraid. Is beag eolas atá againn faoi áfach!), Mavis agus Shiela. Níor rugadh m'athair go dtí an bliain dár gcionn.

Níos deanaí ar an lá céanna cuireadh ceathrar eile chun bháis, Eamonn Ceant
Michael Mallin, Sean Heuston agus Con Colbert.

Ní fios dúinn mórán a thárla i rith na trioblóide. Mar a dúirt mé is cuimhin liom mo shean athair ag caint faoi dhó Thí an Chustaim. Tá scéal eile ann faoin mo athair agus a dheirféir agus iad ag breathnu ag comóradh éigin agus brat trí dhathach beag acu nuair a chuaigh lorai le dubh chrónaigh thart agus duradar le mo shean-mháthair na bratacha a thabhairt suas agus gur dhiúltaigh sí dóibh.

Is dócha go bhfuil an-chuid scéalta mar sin i ngach chlann agus is dócha go bhfuil an chuid scéalta nach mbeidh inste go deo.

Céad bliain is an lá inniú! - 1 #Éire2016 Cá raibh tusa in 1916? Mo Dhaideo ag tús an 20ú Chéid Is cuimhin liom an cheist sin a chur ar mo shean athair agus cé nach raibh sé p...

Céad bliain is an lá inniú - 2 #Éire2016 Mar dúirt mé níor luadh ar an cáipéis dár dáta 29 Aibreáin 1916 cén áit ina raibh mo shean-athair i rith an éirí amach. Nuair a éisíodh a...

Céad bliain is an lá inniú - 2 #Éire2016

Mar dúirt mé níor luadh ar an cáipéis dár dáta 29 Aibreáin 1916 cén áit ina raibh mo shean-athair i rith an éirí amach. Nuair a éisíodh an pás féin, trí lá ina dhiaidh san tá sé ráite gur in nDeilginis atá sé. Tá sé i bhfad níos soiléire ná an iarratas féin agus cé nach bhféacann an pás chomh proifisiúnta is léir go bhfuil cléireach anois ag obair á scríobh amach iad agus go gcuireann an maor a shiniú leis le stampa (W.W. Rhodes Major APM).*

Killiney House, Deilginis sa bhliain 1920
 Mo Shin Sean Athair James McCabe ag an ndoras!

Bhí muintir mo shean mháthair ina gcónaí in dteach ansin ar a dtugtaí Killiney House. Tá an teach fós ann ag deireadh Sr an Chaisleáin i nDeilginis. Is cosúil gur chuige sin a chuaigh an clann l'aghaidh saoire na Cásca.  Éisíodh an Pás seo ar an 2ú lá Bealtaine. Bhí sínitheoirí an Fhorógra fós ina bheatha ach bhí an-chuid daortha chun bháis.

Ar an lá dár cionn bheadh an Piarsach féin, Tomás Ó Cléirigh agus Tomás Mac Donnachadha curtha chun bháis.

Níl fhios againn conas ar thaistil sé istigh nó an raibh na traenacha ag obair chomh luath san. Tá stáisiún traenach i nDeilginis. Níl fhios again cén saghas comhrá a bhí idir mo Shean Atahir agus mo Shean Mháthair nó lena muintir. Ní rabhadar pósta ach 9 mbliaina agus bhí cúigear clainne ann. Cad dúradar leis na páistí. Ní fios dom agus ní dóigh liom go mbeadh fhios ag éinne ar an taobh seo den uaigh!

* Rinne mé Maor Rhodes a googláil agus tá seans ann gur eisean a bhí i bhfeidhil scuaid lámhaigh na gceannairí. Féach anseo (Béarla).

Céad bliain is an lá inniú! - 1 #Éire2016 Cá raibh tusa in 1916? Mo Dhaideo ag tús an 20ú Chéid Is cuimhin liom an cheist sin a chur ar mo shean athair agus cé nach raibh sé p...