28.12.15

Scéal na blaoisce - léiriú ar mhór-imircí isteach go hÉirinn!

Seiceamhú déanta den chéad uair ag eolaithe ar Ghéanóim ó Dhaoine as Éirinn Ársa

Tá seiceamhú déanta den chéad uair ag foireann géineolaithe as Coláiste na Tríonóide Baile Átha Cliath agus ag seandálaithe ó Ollscoil na Banríona Béal Feirste ar ghéanóim ó Éireannaigh ársa. Tugann an fhaisnéis ó na géanóim freagra ar cheisteanna ríthábhachtacha maidir le bunús mhuintir na hÉireann agus a gcultúr. 

Blaoisc Bhallynahatty
Fuarthas an bhlaoisc (cloigeann) seo i dochaltán in aice le Béal Feiriste sa bhliain 1855. Bhí sí faoin gcré le 5000 bliain agus anois tá sí in Olscoil na Ríona ann. (Daniel Bradley, Trinity College Dublin).
Athdhéanamha ar an mblaoisc le hÉlizabeth Black. Tá fhios óna cuid géinte go raibh gruaig dubh uirthi agus súile donn aicí. (Pic: Barrie Hartwell)
Rinne an fhoireann seiceamhú ar ghéanóm ó bhean ón ré luathfheirmeoireachta a chónaigh gar do Bhéal Feirste thart ar 5,200 bliain ó shin agus ar ghéanóim ó thriúr fear a mhair i ré níos déanaí, thart ar 4,000 bliain ó shin sa Chré-umhaois, tráth a raibh miotalóireacht ar bun. Déanfar torthaí an staidéir a fhoilsiú inniu san irisleabhar idirnáisiúnta Proceedings of the National Academy of Sciences, USA (Béarla)

Tá géinitic mhuintir na hÉireann fíor-spéisiúil.  Tá ceangal ag géinitic mhuintir na hÉireann le go leor grádán géiniteach san Eoraip agus inti tá an líon is airde ar domhan de na hathraithigh is cúis le hacmhainn lachtóis, an crómasóm den chineál Y ón Eoraip thiar chomh maith le roinnt galar géiniteach tábhachtach lena n-áirítear haemacrómatóis, a bhaineann leis an iomarca iarainn a bheith coinnithe sa chorp. 

Níl a fhios, áfach, cén bunús atá leis an oidhreacht seo.  An t-aon bhealach le heolas a chur ar ár stair ghéiniteach ná géanóim ó dhaoine ársa a sheicheamhú agus dul ar thuras ama géiniteach, más maith leat.

Is ábhar díospóireachta í an imirce i gcúrsaí seandálaíochta le fada an lá.   Níltear ar aon intinn an nósanna nua a glacadh go háitiúil nó an tionchar ó mhór-imircí isteach ba chúis leis na mór-athruithe in Éirinn agus sa Bhreatain Mhór inar imíodh ó bhealach saoil a mbítí ag fiach agus ag cnuasach go dtí slí mhaireachtála bunaithe ar thalmhaíocht agus níos déanaí an t-athrú ó úsáid cloiche go húsáid miotail.  

Léiríonn na géanóim ó na hÉireannaigh ársa seo gur tharla imirce ollmhór isteach sa tír. Is as an Meánoirthear, san áit ar thosaigh talmhaíocht, a tháinig formhór shinsear an luathfheirmeora. Tá na géanóim ón gCré-umhaois éagsúil arís. Is ó Steip na Mara Duibhe thart ar aon trian do shinsear na bhfear. 

Dúirt Dan Bradley, Ollamh le Géinitic Daonra i gColáiste na Tríonóide Baile Átha Cliath, a bhí i gceannas ar an staidéar, gur tháinig athrú mór ar ghéanóim san Eoraip sa Chré-umhaois mar thoradh ar imirce ó cheantar ó thuaidh den Mhuir Dhubh chun na hEorpa agus go raibh a shliocht fiú ar an oileán is faide siar san Eoraip. Dúirt sé freisin go mb’fhéidir gur tharla athruithe gaolmhara eile dá bharr agus go mb'fhéidir gur ar theanga a tháinig isteach atá na teangacha Ceilteacha bunaithe. 

Dúirt an Dr Eileen Murphy, Léachtóir Sinsearach le Seandálaíocht Chnámh in Ollscoil na Banríona Béal Feirste, go léiríonn an tionscadal seo an tábhacht atá le hanailís ar DNA ársa chun freagraí a thabhairt ar na ceisteanna ar ábhar spéise iad don lucht acadúil le fada, maidir le bunús na nÉireannach.

Gruaig dhubh a bhí ar an luathfheirmeoir agus bhí súile donna inti agus bhí sí níos cosúla le daoine ó dheisceart na hEorpa ach ba é a bhí sna hathraithigh ghéiniteacha sa triúr fear ón gCré-umhaois as Reachlainn ná crómasóm den chineál Y, an ceann is coitianta in Éireannaigh, ailléilí súl gorm agus an t-athraitheach is tábhachtaí maidir leis an ngalar géiniteach  haemacrómatóis. 

Tá an sóchán C282Y sin chomh coitianta i ndaoine de bhunadh na hÉireann gur 'an galar Ceilteach' a thugtar air uaireanta. Seo é an chéad uair ar sainaithníodh athraitheach tábhachtach galair sa réamhstair.


Dúirt Lara Cassidy, Taighdeoir PhD sa Ghéinitic i gColáiste na Tríonóide gur cosúla géanóim mhuintir na hÉireann, na hAlban agus na Breataine Bige an lae inniu le géanóim na bhfear ón gCré-umhaois rud a thugann le tuiscint gur thart ar 4,000 bliain ó shin a tháinig tréithe lárnacha an ghéanóim Cheiltigh oileánda chun cinn.

Dreoilín bocht!


Tháinig cailín óg chuig an teach ar Lá 'leStiofáin i mbliana.  Bhí prócha ina lámh aici ina raibh dreoilín bocht.  Bhí sé ag guairdeall go bríomhar an t-am ar fad.

Troglodytes troglodytes
Is i bpriosúin a bhí sí. Bhí cineál brón orm gur gabhadh an créituírín beag seo. Go raibh gá é a iompair ar chuairt ó theach go teach.

Tuigim ar ndóigh gur sean-traidisiún atá ann, nós atá ann leis na cianta - tá cúntas cáiliúil ar bheith ag seilg dreoilín i leabhair Kickham - Knocknagow.

Tá súil agam gur ligeadh amach an dreoilín bocht seo nuair a bhí an cuairtaíocht thart. Go mbeadh saol fada aige.

21.12.15

Fear ionraic, cantalach, feargach, ildánach, lách, séimh!


Ní raibh ach súil aithne agam ar Noel Browne. Nuair a bhíos óg dúradh liom gur fear a throid in aghaidgh na heaglaise a bhí ann agus mar sin nár mhaith an fear é. Droch fhear fiú! Mar a chuireann Shakespeare i mbéal Chaesair b'fhear é le "..a lean and hungry look. He thinks too much. Such men are dangerous...."

Níos déanai agus mé beagáinín fásta(?) chuala mé faoin dian-obair a rinne sé sa troid i gcoinne na h-eitinne agus thuig mé níos fearr an polataíocht agus an chaimiléireacht agus an fuath a ruaigh amach as oifig é. Baicle eaglaisaigh, dochtúirí, politeoirí le leasa dílsithe an status quo a choimeád mar a bhí

Ach i rith na blianta sin ba dhuine a bhí curtha i "mála ceirteacha" na gluaiseachtaí immealacha soisialta polataíochta agam. Beagáinín níos fearr na na cummanaigh b'fhéidir!  Agus b'shin an íomhá a bhí agam air, má bhí aon smaoineamh agam air, go dtí na h-ochtóidí. Tá daoine eile in ndán scríobh faoi, ar a saol polataíochta, agus ansin nuar a shocraigh sé faoi dheireadh ar an gCloch Mór ar thaobh na fairrige i gConamara. Ar an dearcadh a bhí ar muintir na h-áite ar an bhfear ildánach seo. (féach ar James Dean na Cloiche Móire!).

Bhí na páistí againn ag fás aníos agus bhí sé de nós againn saoire samhradh a bheith againn i nGaeltacht Chonamara. Bhí teach ar chíos againn ar an gCaorán agus nuair a bhí an aimsir go maith caitheamar a lá ar fad ar an dtrá in aice le Reilig Mhuighrois ar an mBánrach. Is ansin a chonaiceamar an Noel Brown eile. Bhíodh sé ina shuí ar an bhféir is a droim go ball na sean-reilige ag léamh go ciúin. Ach an rud a thugamar faoi deara na an nós séimh uasal tuisceannach lena bhean Phyllis. Ní raibh rian den cantalachas nó crostachas úd ann.

Níor labhramar ríamh lena chéile seachas dea-focal beannachta éigin agus miongháire eadrainn faoi éacht éigin ag na bpáistí.

Is mar sin a smaoiním ar Noel Browne anois. Duine daonna a rinne iarracht ar son na bhoicht agus na heasláin.

Is maith an rud an comóradh ag an Reilig úd ina bhfuil sé féin agus Phyllis, a ghrá, curtha. Mar Íosa féin ní na huaisle, ná na polateoirí a chuir ansin é ach a cháirde agus iad siúd a bhí grá aige dóibh - muintir daonna na Cloiche Móire agus an ceantair máguaird agus a chomráidí a chreid fós. Thárla sé d'fhear eile fadó, d'fhear a rinne iarracht dea-scéala a bhreith leis chuig na dearóile, agus cóir leighis a chur ar chroíthe brúite!

Bíodh síochán agige in do rogha áit, máirceáilte go símplí, le Phyllis ar bhruach na fairrige.

8.12.15

Lasc ar na soilse!

Tárlaíonn sé gach bliain! Na *&@£# soilse!

Is san ailéar atá siad ó mí eanáir seo caite agus tá an áit sin an-fhuair agus dá bharr san tagann comhdhlúthú ortha chomh luath is a tógtar anuas. Mar sin ní ceart iad a thriál go dtí go mbeidh siad taghta go teocht an tseomra - cosúil le fíon dearg maith! Ach ar ndóig idir an dá linn is manglam téada agus bolgáin iad agsu ní mór iad a dhíriú amach.

Nuair a bhíomar níos óige bhí fhis ag cuile duine sa taighlach gan dul in aice le Daid an fhaid is a bhí sé ag obair ar seo!

I mbliana bhí an obair déanta istigh de leath uair a chloigh agus míorúilt na míorúilte bhíodar go léir ag obair agus ní raibh gá ag Daid gan ach cupla focail dána bog a rá!

Ta siad lasta anois, Tá an crann gléasta agus neart spás le San Níoclás a chuid fheiríní a fhágáil faoi.

Anois an mainséar a thógáil d'Iosagán.


21.11.15

Tá sé tagtha!


Tá sé de nós agam tiomáint chuig Tí Dick gach maidin Sathairn thár timpeall a h-ocht leis an nuachtán a fháil. Bíonn an-chuid le léamh ar an bpáipéar ar an Sathairn idir altanna agus iris breise. Is maith linn iad a leamh go mall agus an bricfeasta á ithe againn go mall.

Léim mé isteach sa charr mar is gnáth agus chuir mé an inneal ar siúl agus ansin thug mé faoi deara go raibh gaothscáth clúdaithe le ceo agus nuair a dúsaigh mé na cuimilteoirí gaothscátha níor éirigh leo feabhas a chuir ar chúrsaí. Bhí sé reoite - oighear a bhí ann agus bhí orm é a scríobadh don gcéad uair ó thosaigh an geimhridh i mbliana.

Sea tá sé tagtha!

N'fheadair cén saghas geimhridh a bheidh againn? Fuar nó measartha!

Brr!

9.11.15

Réalta na Mara as Máigh Cuileann ag dul soir go Sofia!

Amhrán na hÉireann roghnaithe do Chomórtas Amhránaíochta Sóisearach Eorafíse ar TG4.

Thug cailín óg as Maigh Cuilinn i gConamar, an chraobh náisiúnta léi aréir. Seasfaidh sí an fód don tír seo nuair a ghlacfaimid páirt, den chéad uair riamh, sa gComórtas Amhránaíochta Sóisearach Eorafíse (Béarla) i Sofia na Bulgáire faoi cheann coicíse.

Aimee Banks (Pic TG4)
Is í Aimee Banks, 13 bliain, an t-amhránaí a roghnaigh na moltóirí aitheanta, Niamh Kavanagh, Brian Kennedy agus Stiofán Ó Fearaíl ag deireadh sraithe teilifíse inar ghlac 32 amhránaí páirt sa gcraobh náisiúnta. Réalta na Mara is teideal don amhrán buacach a chum Aimee i bpáirt le Niall Mooney, Jonas Gladnikoff agus Brendan McCarthy.

Bhí iomaitheoirí ann as gach ceard den oileán agus amhráin nua-chumtha Gaeilge acu, féachaint leis an gcraobh Éireannach a bhuachan ar dtús agus ansin dul chuig na babhtaí ceannais Eorpacha.

Leath-chúpla í Aimee, dalta sa dara bliain i gColáiste na Coiribe, Gaillimh. Is amhránaí cáiliúil í cheana féin agus gan í ach ag tús a ré.

Aimee Banks (Pic: America Protégé)
Bhuaigh sí an duais ab airde ón gcomórtas American Protégé le gairid agus beidh sí ar an ardán i Halla Carnegie i Nua Eabhrac, ceann de mhór ionaid ceoil an domhain, faoi cheann míosa, 19 Nollaig. Thug sí ocht gcraobh clasaiceach léi ón bhFeis Ceoil 2015, príomh-chomórtas ceoil clasaiceach na tíre agus tá duaiseanna, Amhránaí is Fearr agus sparánacht buaite aici freisin ó Fheis Cheoil Lártíre 2015.

Tá dlúthdhiosca eisithe aici, My Classical Spirit agus is d’Oispís Laura Lynn a thiomnaigh sí uaidh. Anois agus Craobh na hÉireann sa Junior Eurovision buaite aice, an chéad duine riamh a rinne an éacht seo, tá tuilleadh taistil roimpi mar go mbeadh sí ag glacadh páirt sa gCraobh Eorpach a bheidh ar bun san Armeec Arena i Sofia na Bulgáire agus a bheo-chraolfar ar TG4 ar an Satharn 21 Samhain ag 6.30pm. Tá an Chraobh seo ar bun le trí bliana déag agus glacfaidh 17 páirt i gcomórtas na bliana seo.


28.10.15

Nuacht seachto bliain sean!

Fuair mé brontannas le deanaí de mhacasamhail den gcéad leathannach den Irish Times don 25 Deireadh Fómhair 1945.

Bhí an cogadh mór díreach thart agus bhí nuacht faoi chúrsaí a bhain leis sin ann mar shampla "Quisling executed secretly!" Bhí nuacht faoi stoirmeacha ar an gcósta agus tuairisc ar cheist a cuireadh i bpairlimint Westminster, "Why Britain gave Ireland more tea!"

Agus bhí cursaí Gaeilge sna hollscoileanna á phlé is cosúil chomh maith ag Úachtarán na hÉireann ag an am, Seán T. Ó Ceallaigh. Bhí sé ag caint ag cruinniú bliantúil Chomdháil Náisiúnta na Gaeilge agus bhí an Taoiseach san am sin i láthair chomh maith. N'fheadair cad a gceapafadh siad faoin slad atá déanta ag na húdaráis agus deireadh curtha acu leis an gcómhdháil féin?

Alt eile atá ann ná imní an TD General Mulcahy (FG) faoin gcealú údaráis áitiúil ag an Rialtas (F). Spéisiúil sa lá atá inniú ann agus údaráis áitiúil curtha ar ceall ag an Rialtas seo (FG-LO) agus caint ar chinn eile a nascadh le chéile.

Ar ndóigh tá píosa ann ag rá "Seven new Barons created!" Agus tá tuairisc faoi tine mór, 40 tonna fhéir, ar fheirm sa  Chúlóg. N'fheadair cé mhéid feirmeacha atá san áit sin anois!

An príomg scéal áfach mar an moill a cuireadh ar eitileán Meiricánach ag Aerfort Rineanna leis na stoirmeacha 80 míle san uair. Is cosúil go dtóg an turas treas Atlantach ó Gandar go hÉirinn timpeall 8 go leith n-uaire.

Agus bhí fógraí ann do Pigotts (Gramaphone Records), Switzers (lonnaithe san áit a bhfuil Brown Thomas anois), Tullamore Dew, agus Murdock's (Crua earraí - Dún Laoghaire & Bré). Bhí na ceithre chinn sin ar bharr an leathanach ar an dá thaobh de theideal nó ainm an nuactáin. Bhí dhá fógraí ag a bun, "..On every score Cork!" Odeacork don úrlár (O'Dea & Co, Sr. Wolfe Tone). An dar ceann ag a bun ná ceann le málaí do na mná ó Cassidy's (Sr Seoirse, BÁC).




27.10.15

Dáta don dialann! Más in mBÁC nó Béalfeirste thú!

Bí ag faire amach d’Aisteoirí Bulfin Bhaile Átha Cliath ag tús mhí na Nollag, nuair a chuirfidh siad an seó is déanaí acu, ceoldráma nuascríofa '1915' le hAodh Ó Domhnaill, 1915, ar stáitse i mBaile Átha Cliath agus i mBéal Feirste.

“Roghnaigh siad an bhliain mhícheart.
Roghnaigh siad an Oifig-an-Phoist mhícheart.
Ach bhain a n‑éirí amach (agus a gcuid amhrán) crathadh as Impireacht Shasana!”
Díoladh iomlán na dticéad don seó Nollag deireanach a léirigh Aisteoirí Bulfin, Laraedó (2013). Moltar, mar sin, ticéad a chur in áirithe le haghaidh 1915 go luath! Tá rátaí grúpa ar fáil chomh maith i mbliana. Gach eolas thíos.

• Ionad 1: Amharclann Smock Alley, Sráid an Mhalartáin Íochtarach, Barra an Teampaill, Baile Átha Cliath 8: Dátaí: 2, 3, 4 & 5 Nollaig
Am: 8 pm Áirithintí: (01) 677 0014 agus
Ticéid do na léirithe i Smock Alley: €15 (mic léinn agus pinsinéirí €12; lascainí do ghrúpaí 8 nó níos mó le fáil ach glaoch ar (01) 677 0014 – ráta grúpa €10)

• Ionad 2: Cultúrlann McAdam Ó Fiaich, 216 Bóthar na bhFál, Béal Feirste, Dátaí: 12 Nollaig
Am: 8 pm Áirithintí: (028) 9096 4180

Alt faoin léiriú seo san Irish Times: Dráma nua le hAisteoirí Bulfin, 1915, le stáitsiú thuaidh agus theas. (28/10/2015)

25.10.15

Tá mé ag fás!


Inniú tá céilúradh ar súil sa teach s'againne. Tá sprioch aoise scriosta ag fear a' tí.

Fadó! fadó! (1946)
Nach aisteach an rud é aois? An ionann an duine atá ag scríobh seo agus an "sean duine dóite" a tháinig ar an saol agus an Cogadh mór domhanda díreach thart? Ina aigne níl aon difir ann. Mothaíonn sé chomh óg agus a mhothaigh sé sna caogadaí ach cuimhne air ar eachtraí éagsúla sa chlann agus diadh ar ndiaidh ar chúrsaí taobh amuigh de. Eachtraí mar an Flying Enterprise agus crógacht Captain Carlson. Bás daoine mór le rá mar Rí Seoirse VI Shasana, Stalin agus Píus XII, agus Éirí Amach na Hungáire agus gan a bheith i ndán tuiscint cén fáth nar thug "An Iarthair" cabhair don náisiún beag san. Sputnik!

Ansin na seascaidí - Yuri Gagarin; Bás JFK; Idéalachas an óige, trial as saol na mBráthar agus múinteoireachta; suim sa Ghaeilge;  Comóradh 1916 agus céad chuairt ar an Ghaeltacht; Suim sa Chreidimh - Blian Phádraig Eoin XXIII agus Comhairle na Vatacáine; Ionradh na Seicslóvaice; Cúrsaí Ghnó agus tréanáil sa Ghearmáin; Cearta Sibhialta na Gaeltachta; Iarconnacht 85; An Réalt.

Na seachtóidí: Deora ag bás ró-luath Sheáin Uí Riada; Scoil Dhún Chaoin; Grá agus pósadh agus páistí - nach íontach an méid atá i bhfolach sna trí fhocal sin? Masla an Rialtais ar Chearbhail Ó Dálaigh, Uachtarán na hÉireann; Cuairt Eoin Pól II go hÉireann.

Sna h-ochtóidí: Céad cuairt ar Meiriceá; Obair go chrua; deireadh na chomhlachta sa lag trá eacnamaíochta; I Sasana ag lorg obair; Teacht agus imeacht an galar dubhach; Is dócha gur dubh iad na cuimhne den ndeich mbliana sin - ach aisteach an rud é nach féidir smaoineamh ar rudaí taobh amuigh den saol pearsanta?

Sna nóchaidí: Feabhas ar chúrsaí agus amach ó tholán an bhuandhurachadais; Tosach Read-out agus arís ábalta cuimhneamh ar chúrsaí taobh amuigh; An gluaiseacht charasmatach a chabhraigh go mór le cúrsaí pearsanta; Na páistí ag fás aníos; Titim bhalla Bherlin; Charlie & Garrett; Na céad scéalta faoi mí-úsaid leanaí agus páistí ag sagairt; Táiríde na mban sna "Tearmain Magdaláine!"

An fichiú h-aonú aois, an fabht mílaoiseach nár thárla. Na páistí fásta? Gluaiseacht thiar, cónaí sa Ghaeltacht faoi dheireadh (Iarchonnacht 1985 sa bhlian 2003!). An t-idirlín ann nó as? Bás tuismitheoirí; Acht teanga agus Coimisinéir Teanga; Ionadaí i ngluaiseacht proifisiúnta domhanda - turasanna chuig tíortha éagsúla, Meiriceá agus mórthír na hÉorpa. Teip ar eacnaíomht na tíre; Easpa muinín san Eaglais, sa Stáit, san chóras baincéireachta, sa Rialtas, san Eoraip.

Agus anois? Fós ann. Sláintiúil agus slánchéillí (?).

Agus fós le teacht - nach bhfuil sé ráite ag bárd mór Shasana:
"... Last scene of all,
That ends this strange eventful history,
Is second childishness and mere oblivion,
Sans teeth, sans eyes, sans taste, sans everything."

Ach i ndairíre is le dóchas dírítear ar an saol sna todhchaí de bharr uisce an bháiste mar a dúirt Peadair Aspal fadó:
    "...Déanann sé sibhse a shlánú anois, agus ní mar ghlanadh salachair choirp é, ach mar impí chun Dé ar son coinsiasa ghlain trí aiséirí Íosa Críost.  Chuaigh seisean suas ar neamh agus tá ar dheasláimh Dé agus aingil agus tiarnais agus cumhachtaí ag géilleadh dó."

Buíochas le Dia. "Amen. Tar, a Thiarna Íosa."

20.10.15

"Deichniúr marbh ó aréir!"

Dán scríofa ag Marion Gunne faoin dtubaist a thárla i gCarraig Mhaighin 10/11 Deireadh Fomhair 2015.

Mairgne ar an 10 de lucht siúil na hÉireann a d'éag an tseachtain seo i mo cheantar féin (Dún Laoghaire-Ráth an Dúin), go ndéana Dia grásta orthu, is go dtuga sólás dá maireann dá muintir.

Deichniúr marbh i ndóiteán na hoíche aréir
i mbachlainn gheal Dé go gcastar iad
mar ní móide clos trácht tharstu thar sáile
is do-gooders abhus ag díriú ar chúrsaí eile
ag soláthar bheith istigh agus fáilte
do dhaoine nach dá muintir féin
droim láimhe acu do lucht cónaithe
ar an dealús ar bhéal dorais acu féin
i mbotháin neamhbhuana shuaracha
agus ar thaobh lom an bhothair mhóir
mar an leanbh sé mí d'aois a loisceadh
mar na clanna iomlána de mhuintir misli
a dódh ina mbeathaidh faoi chom oíche aréir
mar ár ndeichniúr marbh.
Marion Gunne 

Beannacht Dé ar anamnacha na marbh! Aiméan!

9.10.15

Casadh na taoide?

Bhí mé ag na pictiúirí aréir.

Ba ceann de na scannáin a bhíonn á theaspáint ag Club Scannáin Shailearna sa Seanscoil anseo i gConamara gach Deardaoin. Ní minic a bhíonn seans agam freastal ortha ach nuair a chonaic mé ábhar an scannán áirithe ann cheap mé go raibh cineál gaol ann idir a théam agus an coimhlint éagothrom idir pobal áitiúl eolasach Árann agus ár Rialtas maorlathach aineolach atá fós ar siúl.

Scéal pearsanta John O’Brien a bhí sa scannán seo, I mBéal na Stoirme*, a rinneadh thar thréimhse ocht mbliana. Iascaire beag ó Inis Bó Finne é a sheas roimh na húdaráis san Eoraip agus anseo in Éirinn chun a chearta iascaireachta seanbhunaithe i bhfarraigí Dhún na nGall a chosaint. Léargas a bhí ann ar na dúshláin mhóra a bhíonn le sárú ag iascairí beaga agus ag na pobail ina maireann siad. Bhí léiritheoir an scannáin Loic Jourdan is láthair leis ceisteanna a fhreagairt agus níos mó eolais ar an scannán a roinnt linn.

Is oileán beag nach bhfuil ró fhada ón mór thír i dtuaisceart Dhun an nGall é Inis Bó Finne. Diaidh ar ndiaidh tá rialacháin agus rialacha atá déanta ag na húdaráis i mBaile Átha Cliath agus sa Bhruiséal ag réabadh agus ag scriosadh phobail oileánda mar Inis Bó Finne. Baineann na rialacha céanna le gach duine sa chomhphobail gan tagairt no gan bacadh do riachtainisí na phobail beaga stairiúil traidisiúnta seo.

Is iascairí iad muintir Inis Bó Finne agus de réir rialacha a chuir Rialtas Bheaile Átha Cliath i bhfeidhm tógadh a slí bheatha uatha gdtí an pointe nach raibh cead acu iasc ar bith a thógaint ón bhfarraige, fiú an baoite a úasáideadh le gliomach nó portán a gabháil. Creid nó ná creid bhí ortha anois iasc reoite a cheannach ó lucht na dtrálaer mór atá ag scuabadh iasc go rialta ag fíor na spéire uatha. I gceann de na cruinnithe léitear tras-scríbhinn de theachtaireacht ó ceann de na trálaeir mór céanna ag iarraidh eolas a fháil ar shuíomhanna nó na háiteanna ina raibh potaí gliomaigh ionas go mbeadh siad i ndán trálú gan chuir isteach ortha! Seo in áit nach raibh ceart ag an iascaire tradisiúnta na háite aon iascaireach a dhéanamh.

Léiríon an scannán an bealach ar chuaigh sé chuig na hoileán eile i nDún na nGall, Tóraigh agus Árann Mór agus fuair sé daoine sa bhaile a bhí sást seas leis, mar an sagart, an Ath John Joe in Árann Mór, oileánach é féin ach go raibh a oileán tréigthe cheanna féin. Ansin ag lorg níos mó tacaíocht chuaigh sé i dteangabháil le hoileánaigh agus iascairí eile ar fud na hEorpa, sa tSualainn, sa Bhriotáin agus an Chorsaic sa Meán Mhuir. Cé go raibh gach oileán difiriúil bhí an fhadhb céanna acu le maorlathais náisiúnta agus Eorpacha.

John O'Brien
Chuaigh sé go dtí an Bruiséal. Tá na radharcanna sa scannán ansin i measc na cinn is éifeachtaí ann. Léiritear an obair crua a bhí roimh an oileánach simplí nach raibh uaidh ach bheit sa bhaile ag obair mar a rinne a shinsear leis na cíonta. Trácht dianghlórach - sráideanna plódaithe - pasáistí fada gan críoch - cruinnithe síoraí agus seomraí ostáin doicheallach neamhtharraingteach - daoine neamhthuisceanach.

Bhuail sé le an chuid daoine ar ndóigh, cuid acu a bhí sásta cabhrú leis agus cuid eile gur cuma leo. Dár liomsa tháinig beirt politeoirí go maith as, Pat the Cope a bhí ina Fheisire Eorpach i rith an ama agus an Coimisinéir Iascaireachta, Maria Damanaki, arb oileánaí í féin. Dár liomsa an cuid is mó de na poiliteoir bhi an port céanna acu agus a chualamar le déanaí i gconspóid oileánach eile le deanaí - an proiséas a leanúint.

Tár éis ocht mbliana fógródh polasaí nua Eorpach i gcúrsaí iascaireachta anuireadh a thug, don gcéad uair, aitheantas do na phobail bheaga traidisiúnta. Agus anois tá gach rud i geart? Níl faraoir. Tá ar an Rialtas s'againne gníomhú ar an bpolasaí seo anois agus mar a dúirt an té a dúirt, "...tic-toc, tá an t-am ag sleamhnú agus más fíor gur go mall a mheileann muilte Dé, is léir gur níos moille fós a mheileann muilte an státchórais..." 

An slua a bhí ag an scannán ag impí ar an Rialtas moltaí an Fothchoiste um Iascach a chuir i gcríoch
Léiríonn an scannán seo John O'Brien agus é ar a thuras fada ó 2006 go 2014, turas nach raibh gan íobairt mór dó féin is dá chlann. Chaill se imeachtaí sa chlann comóradh 4 agus 7 bliana dá ioníon mar shampla.  Agus anois tá bagairt eile ann ar shaol Phobal Inis Bó Finne. Tá caint ar Limistéar faoi Chaomhnú Speisialta a dhéanamh den gceantair sin de Dhún na nGall, Tóraí agus Inis Bó Finne san áireamh. Agus mar a dúirt John O'Brian féin, níl fhios aige an bhfuil an fuinneamh aige anois le troid eile a thosú.

Tá ceachtanna le foghlaim anseo. Tá ceacht le foghlaim ag pobal na Gaeltachta "nach dtiocfaidh gíog ná míog astu féin go mbeidh sé rómhall," i bhfocal Sheasaimh Uí Chuaig.  Tá ceach le foghlaim ag an stáit chóras, a bheith i gcónaí ag éisteach leis an bpobal. Agus tá ceacht le foghlaim ag na polaiteoirí. Bhí sé spéisiúl nach raibh ach Feisire amháin as Éirinn a bhí gníomhach san obair seo. Bhí sé spéisiúl nach raibh teachta dála níos ghníomhaí sa troid seachas a bheith ann don "gairm ghrianghraf" nuair a thug Taoiseach na h-ama chuig Árann Mór.

Is fiú go mór an scannán seo a fheiscint agus níos mó ná ceachtann a fhoghlaim as.

*Breis eolas faoin scannán i mBéarla anseo: A Turning Tide in the life of Man.

Féach leis ar shuíomh facebook: Irish Islands Marine Resource Organisation  agus ar suiomh idirlím: Cumann Acmhainní Mara Oileáin na hÉireann (Béarla don cuid is mó!) 



26.9.15

"Boladh na gcaorach..."


Deireann muid paidir speisialta i rith gach Aifrinn don bPápa agus don Easpag, agus deirtear a n-ainmneacha ós ard ag an sagart.

Uaireanta smaoiním ar cé h-é an duine seo an tEaspag. Téann an chuid fós ag Aifreann sa tír seo cé nach mbíonn na h-eaglaisí chomh lán don Aifreann Domhnaigh agus a bhíodh. Ach uiareanta chuirim ceist orm fhéin, "Cá bhfuil an Easpag?" 

Sea! Tá an sagart mar fear ionad do easpag sa paróiste ach, taobh amuigh de shearmanais sacraiminte Cóineartaithe, nuair a théann duine "faoi lámh easpaig," is beag seans atá ag an gnáth duine buaileadh leis an easpag.

Deireann Caiticiosma na hEaglaise Caitlici. Alt 893 (agus molaim d'éinne an caiticiosma a léamh le teagasc ceart na hEaglaise a thuiscint) faoin Easpag: "Naomhaíonn siad í (an Eaglais) lena n-eiseamláir, 'ní ag tiarnú ortha siúd atá faoin bhur gcúram ach in bhur samplaí don tréad' (1 Pead. 5,3). Is amhlaidh sin "a thagann siad, mar aon leis an tréad a thaobhaíodh leo chuig an bheatha shíoraí'(LG 26)" (Alt 893).

Ach sibhse a théann go rialta chuig Aifreann an Domhnaigh, caitheann a bfhaca sibh bhur n-easpag áitiúil. Nach bhfeacann muid an Pápa níos minicí ná ár n-easpag féin? Cinnte feictear easpaig áirithe ar teilifís ag caint faoi rudaí úafásacha de gnáth nó rudaí conspóideacha ach conas a "naomhaíonn" siad an tréad. Bhfuil rud ar bith níos éifeachtaí ná buaileadh le duine, duine a fheiscint nó bheith ag éisteacht leis? An leor an corr litir thréadach?
Easpag sa bhus

Bhí rud éigin spéisiúl á rá ag an bPápa faoi ról an té atá ornaithe san Eaglais dhá bhliain ó shin. "Is é seo atá á iarraidh oraibh," a dúirt sé. "Bheith mar aoirí le boladh na gcaorach."  Is ceannairí agus treorachaí agus múinteoirí iad cinnte, ach an aoirí iad dairíre muna mbíonn aithne acu ar a dtréadsa ortha agus aithne orthasan ag a dtréad? Nach ceart go mbeadh siad ag seasamh in aice linn agus muid ag fulaingt, á leathnú trócaire dúinn, ag tacú linn agus ár spreagadh?

Cinnte tá Easpaig mar sin ann, le "boladh na gcaorach," ach nach fíor é freisin gur cineál SB, stiúrthóir bainistíochta ar eagraíocht cuid eile acu? "An bainisteoir é...nach bhfuil ag chur a craiceann féin agus a chroí féin ar an líne...duine brónach, crosta... in ionad iad a bheith mar aoirí ag maireachtáil le "boladh na gcaorach", aoirí i measc na n-ealta, iascairí na bhfear,"  a dúirt Prionnsias.  (Maith dhom an aistriúchán garbh seo tá aistriú go Béarla dá chaint go léir ar fáil ar shuíomh na Vatacáine.)

Ar thug d'easpag cuairt ar do pharóiste, ar bhuail sé le na caoraigh?

13.9.15

An Iodáil ar an dTrá Thuaidh!

Ba lá speisialta dúinn inné ach bhíomar i mBaile Átha Cliath agus ní sa bhaile.

Chinneamar le dul amach chun céiliúradh beag a dhéanamh - béile deas i bproinnteach deas a bhí i gceist againn. Chualamar go raibh áit deas ar An dTrá Thuaidh. Is ó deisceart na cathrach agus mar sin is tír iargualt é tuaisceart na cathrach. Áit a bheadh marcáilte ar na sean learscáileanna "here be dragons!" Thógamar bus isteach chomh fada le Droichead Newcomen agus is ansin atá Da Mimmo (Béarla).

Áit an-bheag atá ann b'fhéidir leath dosáen nó beagáinín níos mó bóird inti. Tá na mílte caféanna no trattoria mar seo le fáil san Iodáil ach in Éirinn níl siad chomh coitianta. Is cosúil go mbaineann sé leis an gClann Iodálach Fuscairdi, as Casalattico ó dheas ón Róimh. Cheanníodar an áit seo sna seascaidí agus thosnaíodar ag díol iasc agus sceallóga, mar a rine an-chuid iodálaigh i mBaile Átha Cliath, agus áiteann eile ag an am. Cúig bliain ó shin rinne mac na clainne sin, Tino Fuscairdi, an chuid aistrithe ar an áit agus d'oscail sé Da Mimmo, mar Sapori D Italia (Blas na hIodáile). Agus d'éirigh leis, oh d'éirigh leis cinnte.

Chomh luath agus a chuamar isteach cuireadh fáilte is fiche romhain ag an mbainisteoir (Tino é feín?). Cuireadh chun suí muid agus léamar an gnáth bhia chlár agus bhí na béiltí speisialta ar chlár dubh. Mar is gnáth i proinntithe san iodáil cuireadh arán le beagáinín pesto agus gloine uisce ós ar gcomhair agus muid ag léamh. Roghnaíos Ravioli an lae agus d'ordaigh mo bhean orchiette (cluaisíní beaga - cineál pasta). Rognaíomar boidéal deas fíon "Gavi" - fíon geal a thatníonn linn.

Gan mórán moille, thainig an bia agus bhí sé ar fheabhas. Bhí an pasta agamsa díreach i gceart, "al dente" ach ní ró chrua agus bhi anlann trátaí agus uachtair (sílim) a bhí díreach ceart. Bhí blas íontach ann nach raibh ró láidir. Bhí blas nios láidre ag anlann orecchietti mo bhean le blas ó ispíní na hIodáile istig ann. Agus ar ndóigh chuir an fíon leis an béile go mór.

Ach fagaim na rudaí is deise chuig an deireadh. An milseog! Déarfaidh éinne le aithne orm an tabhacht atá leis an mír seo d'aon bhéile liom. Deirtear, agus ní shéanaim é, go ndeanaim mo rogha den bpríomh chúrsa tár iniúcadh a dhéanamh den chuid seo den mbia chlár. Ar aon nó rine me mo rogha - trimisiú! Ar bhlais tú riamh é? Neam! Neam! Agus is beag áit in Éirinn a deanann tirimisiú ná tirimisiú Da Mimmo. Nó b'fhéidir san Iodáil!

De gnáth sé an rud a deireann liom gur proinnteach fíor Iodálach é ná an cáife. D'fhoghlaim mé ceacht nuair a bhí mé san Iodáil gan cappuchino a ordú i ndiaidh béile ach cáife - cáifé mar a deineann na hIodálaigh é. Nó mar a deirtear taobh amuigh den tír sin - espresso. Mar sin ag deireadh gach béile tá sé de nós agam cupáin espresso a ordú agus diaidh ar ndiadh is cupán beag atá beagnach lán de uisce te donn - caife istigh ann ceart go leor ach an iomarca uisce. Ruad nach fíor cupán cáife Iodálach ann, rud nach gcuirtear ós do chomhair ag aon áit san  Iodáil.

Bhuel, a cháirde, is féidir liom a rá libh gur cáife ceart láidir, blasta, Iodáileach atá le fáil san áit seo.

Ná déan dearmad ar an ainm Da Mimmo ar an dTrá Mór i mBaile Átha Claith. Is fiú go mór bheith cróga agus dul ó thuaidh len é a thriail.

• Tá léarmheas i mBéarla scríofa ar Tripadviser agam! (30/9/2015)


9.9.15

1915 ag teacht!

An féidir leat canadh? Cónaí ort i mBaile Átha Cliath?

Fuair mé an nóta gearr seo ó cumann aisteoirí san Árd Chathair ar maidin. Tá clú agus cáil ag an ngrúpa seo ach go bhfios dom sé seo a céad uair a thugadar futhu ceoldráma a léiriú - muna bhfuil fhios agat a mhalairt!

Cinnte, 'siad Aisteoirí Bulfin ar an ngrúpa is buaine agus is beoga i mbun na drámaíochta Gaeilge i mBaile Átha Cliat leis na blianta. Bunaíodh iad i 1967 nuair a tháinig Seán Ó Briain amach go Craobh Liam Bulfin de Chonradh na Gaeilge i Rath Maoinis i mBaile Átha Cliath ag timireacht do Chomhairle Náisiúnta Drámaíochta na Gaeilge. Compántas amaitéarach atá ann go bunúsach ach tá léirithe leathghairimiúla déanta acu ar stáitsí Bhaile Átha Cliath agus ar fud na tíre. Tá nua-dhrámaí á scríobh acu le fada an lá, agus tá Pádhraig Ó Giollagáin agus Aodh Ó Domhnaill ina bpríomhscríbhneoirí acu.

A Chara,

Tá 1915 ag teacht!

Beidh ceoldráma nuascríofa á chur ar stáitse ag Aisteoirí Bulfin ag tús mhí na Nollag. Cuirfear breis eolais amach faoi sin sna míonna atá amach romhainn.

Faoi láthair, áfach, tá aisteoirí (fir agus mná) a bhfuil cumas amhránaíochta acu á lorg againn chun páirt a ghlacadh sa léiriú nua seo. Beidh léamh scripte / éisteachtaí ar siúl Dé Céadaoin, an 9 Meán Fómhair, ag 6.30pm i Scoil Bhríde i Raghnallach (Luas: Coill na Feá).


Bheimis buíoch díot dá scaipfeá an scéal ar éinne ar d’aitheantas a mbeadh suim acu páirt a ghlacadh i gceoldráma Gaeilge i mBaile Átha Cliath.


Éinne a bhfuil suim acu páirt a ghlacadh sa léiriú seo ba cheart dóibh scéala a chur chuig aisteoiribulfin@gmail.com nó chuig Aodh Ó Domhnaill (scríbhneoir an cheoldráma!) ag 087 3128224. Lánfháilte roimh bhaill nua!


Beannacht,

Méabh Ní Loingsigh
Oifigeach Caidrimh Poiblí
Aisteoirí Bulfin

Ma tá suim agat:
- Bi i dteanghmhail leo ag aisteoiribulfin@gmail.com
- Fág teachtaireacht ar an suíomh Facebook atá acu, nó
- Tar ag an léamh-scripte seo! Oscailte do cách! 6:30in ar an Céadaoin seo (9ú MF) i Scoil Bhríde, Raghnallach (stad Luas Coill na Feá).


30.8.15

Nótaí Chois Fharraige! @CTribune

Seo nóta a fuair muid inniú:

A chairde,

Thóg Nótaí Chois Fharraige, an colún sa gCuradh Connachta, sos le linn Iúil agus Lúnasa mar nach raibh a dhóthain ábhar ag tíocht isteach leis an leathanach a líonadh go seachtainiúl. Tá áthas ar an gCumann Forbartha a rá go mbeidh an colún ag filleadh arís ar an Déardaoin seo chugainn, 3 Meán Fómhair. As seo amach, gach Luan, beidh muid ag cuartú scéalta agus grianghrafanna faoi imeachtaí a tharla an deireadh seachtaine roimhe nó imeachtaí atá le tarlú san am atá le tiocht.

Ba bhreá linn go speisialta torthaí na gcluichí a imríonn na clubanna spóirt sa gceantar ag an deireadh seachtaine a fháil, le cur sa gcolún agus tuairisc ghearr faoi na cluichí is tábhachtaí.

Má tá grianghraf  nó dhó le dul leis an scéal, bheadh fáilte rompu chomh maith, ach iad a bheith ar caighdeán maith agus i bhformad JPEG. Grianghrafanna nach n-usáidtear sa gcolún bíonn muid in ann iad a usáid ar an leathanach nuachta ar ár suíomh idirlíon .

Ba mhaith linn an t-ábhar a fháil roimh 2.30pm ar an Luan. Is fearr an ábhar a choinneál gearr, gonta agus ní ghá a bheith buartha faoi litriú ná gramadach, mar go ndéantar an t-ábhar a cheartú sara gcuirtear chun bealaigh é. Bíonn an colún le réiteach agus le cur chun bealaigh faoin 6.00 le bheith in am don Churadh Chonnachta. Is féidir an t-ábhar a chur ag an seoladh ríomhphoist seo:              

Obair dheonach a chuireann an colún le chéile, mar sheirbhís do phobal Chois Fharraige agus an fhad is atá ár ndóthain ábhar ag tíocht isteach coinneofar ar bun é. 

Tá muid an bhuíoch do Dave O' Connell, eagarthóir an Churadh Connachta, faoin deis a chur ar fáil dúinn. Is fúinne uilig atá sé an deis a thapú le eolas a scaipeadh agus poiblíocht a thabhairt do na himeachtaí atá ag tarlú sa gceantar. 

Ar ndóigh foilsítear an t-ábhar go léir a bhíonn sa gcolún, agus ábhar breise, ar an suíomh idirlíon againne

Tá muid buíoch faoi bhur dtacaíocht go dtí seo don cholún agus tá súil againn sna seachtainí atá le tíocht go mbeidh sibh in ann tairbhe a bhaint as, tré neart ábhair a sheoladh chugainn.


Ádh mór,

Donncha Ó hÉallaithe,
Cathaoirleach, Cumann Forbartha Chois Fharraige.


Éabha Ní Choisdealbha, 8 mbliana d’aois, ar Pháirc an Chrócaigh Dé Domhnaigh 16 Lúnasa agus brat na Gaillimhe á chrochadh aici chun na mórtha fáilte a chur roimh fhoireann iománaíochta na Gaillimhe ag tús na himeartha. Ar ndóigh, bhuail Gaillimh Tiobraid Árann chun áit a fháil sa gcluiche ceannais in aghaidh Chill Choinnigh.
Pic: Ray Mc Manus
• Suíomh an Churadh Chonnachtach (Béarla do chuid is mó)


19.8.15

Béile deas faoi mhiongáire ó Shean-Phádraic!

Bhí lá deas inné againn. Bhí an aimsir go breá agus chinneamar dul isteach chuig an gcathair le h-aghaidh lóin.

Bhí roinnt rudaí le déanamh - í féin ag dul isteach i siopa (nó scór) - agus bhí seic agam le lóisteáil. De gnáth is istig sa Spidéal - agus uaireanta tré Ghaeilge má tá an t-adh linn. An uair seo chuaigh mé isteach i gCaisleán na Loinseach. Tá gléasanna ann anois gur féidir an lóisteáil a dhéanamh go huathoibríoch. Cheapfá go mbeadh sé éasca ach is cosúil go mbíonn an-chuid deachreachtaí leis an gcóras mar nuair a bhí mé fhéin ann bhí ar duine cabhrú le gach duine a bhain trial astu, mé fhéin san áireamh. Ar ar deireadh d'éirigh liom an gnó a dhéanamh.

Chuamar isteach chuig Artisan (Béarla) don lón. Áit deas agus bhíomar ann cheanna. Tá sé thuas staghaire agus is féidir bórd a fháil i bhfuinneog agus is íontach an áit é le bheith ag breathnú ar dhaoine ag siúl ar shráideanna na cathrach.

Trasna uainn bhí "Irish Traditional Café" pé rud é sin! Agus thugamar faoi deara go raibh daoime ag breathnú amach as na fuinneoga sa teach sin, a leithéid de Beckett, Yeats & Joyce agus an duine seo, an t-aon duine a bhí miongháire ar a agahidh aige agus é ag breathnú ar an saol. Cé bhí ann ach Sean Phádraic é féin!

Bhí an bia ar fheabhas mar is gnáth. Bhí colmóir ag an mbeirt againn a bhí an blasta. Bhí bakewell aici féin agus rud ar a dtugtar Oxford Mess a bhí agam fhéin, meascán torthaí, uachtair reoite, uachtar agus meireang agus iad go léir meascathae lena chéile. Agus ar ndóigh buidéal deas rosé iodáileach - ar son ár mbolg mar a déarfadh Naomh Pól! Agus cupáinín deas expresso mar críoch.

Mar is gnáth dom dúirt mé "Gura maith agat" leis an bhfreastalaí. Ar deireadh  d'fhiafraigh sé díom an raibh Gaeilge agam. Ba as Baile na hAbhann é agus bhí comhrá ghearr againn ansin.

Má tá tú sa proinnteach sin, Artisan, ná déan dearmad go mbfhéidir go mbeadh Gaeilge ag an bhfreastalaí.

...agus tá an bia ar fheabhas ann leis!

14.8.15

Cá bhfuaireadar m'ainm go mícheart?

Tár éis dom an píosa, "Sonraí á chosaint!" a scríobh anseo le déanaí chuireas litir chuig an GeoDirectory (gur leis AnPost iad.) Is mar seo a scríobh mé:

    "Fuair mé fógra sa teach seo le déanaí ó Eircode agus bhí m’ainm agus seoladh mícheart ann. Dúradh liom gur sibhse faoi deara é sin. Bheinn buíoch díot ach iad a athrú láithreach go dtí an leagan ceart.... 
    "...Bheinn buíoch díot leis gan m’ainm agus seoladh a roinnt arís le h-éinne gan cead agamsa i scribhinn."

Inniú a fuar me freagra uatha:


Scríobh mé anois cuchu ag moladh go ndéarfadh siad é sin don Coimisinéir Chosanta Sonraí.

Anois tá litir curtha ar aghaidh chuig Eircode agam!

• Féach leis ar Cód ar strae!


30.7.15

Sonraí á chosaint!

Scríobh mé píosa faoin gCod Phoist nua seo EirCode le déanaí - Cód ar strae!  Agus cinnte is ar strae atá siad. I measc na scéalta a chuala mé le déanaí ná bean as Cladhnach (in aice le Casla) a cuireadh isteach ag an Sruthán (An Ceathrú Rua) í. Bíodh sin mar atá tá rud éigin eile a chuir mé buair éigin orm.

Dúradh sna scéalta faoin gcód seo go bhfuil siad chun liostaí de na seoltaí seo a dhíol amach anseo. Ós rud é go bhfuil ainmneacha luaite, agus go minic ainmneacha agus slointí mícheart, níor theastaigh uaimse go mbeadh mó sheoladh a dtabhairt amach, ar ais nó ar éigean, don té a bheadh sásta íoch as. Mar sin scríobh me chuig An Comisinéir Cosanta Sonraí ag miniú an faitíos atá orm.

Scríobh an Coimisinéir seo ina tuairisc anuireadh go raibh imní air faoin gcód nua: Dúirt sé: “Faoin gcóras nua, is í Éire a bheidh ar an gcéad tír ar domhan ina mbeidh bunachar sonraí poiblí d'aitheantóirí do gach maoin a chabhróidh le saoránaigh, comhlachtaí poiblí agus le gnólachtaí chun gach teaghlach aonair sa Stát a aimsiú. ” (Féach An postchód leis an dlí a bhriseadh? 12 Bealtaine 2014)

Seo cóip den chomhreagras:

Litir 22 Iúl 2015

A chara,
Fuair mé an teachtaireacht ag fógairt an uimhir chóid nua ar an teach s’againne le déanaí.
Taobh amuigh den fhiric go bhfuil mo ainm litrithe go mí cheart tá mé beagáinín imníoch go bhfuil m’ainm bainte leis an seoladh. Deirtear go mbeaidh Eircód ag díol na seoltaí seo agus níor mhaith liom mo sheoladh a bheith á dhíol ag éinne le m’ainm & seoladh nó fiú gan iad.
Bheinn buíoch do chuid tuairimí a fháil ar seo.
Mise le meas ort,
Eoin Ó Riain (agus ní Owen Ó’Riain!)

Fuair mé freagra béasach ar chasadh an phoist (más féidir sin a tharla ar líne!). D'fhéadfadh an chuid eagraíochtaí stáit - Uisce Éireann ina measc - ceacht a fhoghlaim uatha!

Admháil: 22 Iúl 2015

Admhaím go bhfuarthas do rphost chuig an Coimisinéir Cosanta Sonraí.
Má bhaineann do rphost le ceist (ar leith ó ghearán foirmiúil faoi na hAchtanna um Chosaint Sonraí), ba cheart fhios a bheith agat gurb í ár n-aidhm, i gcomhréir lenár gCairt um Sheirbhís do Chustaiméirí, freagra a thabhairt duit laistigh de 15 lá oibre agus de ghnáth i bhfad roimhe sin.
Agus é seo á dhéanamh againn, rachaimid i dteagmháil go soiléir leat, ag tabhairt freagra iomlán ar do cheist.
Mura bhfuilimid in ann freagra a thabhairt laistigh den tréimhse sin, cuirfimid tú ar an eolas faoina stádas.

Le meas

An Comisinéir Cosanta Sonraí

Inné a fuair mé é seo uatha.

Freagra: 30 Iúl 2015

A dhuine uasail,
Maidir le do ceist, bhí oifig an Choimisinéir Cosanta Sonraí i dteagmháil le Eircode, agus de réir mar a thuigimid é, scriosadh eolas faoi na h-ainmneacha ón bunachar sonraí. 
Mar is Geodirectory an bunús an eolas faoi do sheoladh atá faoi choinneáil ag Eircode, féadfaidh tú teagmháil a dhéanamh le Geodirectory.ie (Béarla) chun an sonraí atá faoi choinneáil ar an bhunachar sonraí a cheartú. 
Beidh ort aon iarratas a cur isteach chun an eolas a cheartú nó, más iomchuí, a scriosadh; a dheanamh faoi alt 6 ó an tAcht Um Chosaint Sonraí, 1988/2003. 
Mise le meas,

Mar sin tá mé chun scríobh chuig GeoDirectory anois ag rá leo litriú ar m'ainm & sloinne a cheartu. Agus tá mé chun a rá leo gan mo sheoladh nó m'ainm a dhíol nó a roinnt le éinne,  cuma cá bhfuair siad iad, le dream ar bith gan cead scríofa a fháil uaimse.


25.7.15

Béasa an bhroic bheith ag tocailt faoi....

Téim chuig Tí Dic gach Sathairn leis an Nuachtáin a bhailiú le léamh go mall agus mé ag ithe bricfeasta go mall gan deifir.

Agus mé ag tiomáint soir chuig an siopa ar maidin thug mé faoi deara go raibh ainmhí éigin, cat b'fhéidir, marbh ar an mbóthar romham.  Ar mo bhealach anoir abhaile chonaic mé gur broc a bhí ann. Tháinig focail ó dhán éigin a bhí againn ar scoil fadó fadó chugam!

"Béasa an bhroic bheith a tocailt faoi.." na focail ach theip orm cuimniú ar an gcuid eile den dán. Nuair a thainig mé thár n-ais rinne mé na focail a googláil agus bhí an dán ann ceart go leor.

Agus mé á léamh tháinig cuid de na smaointe aisteacha a bhí agam agus mé á fhoghlaim na bliainta fada ó shin. Mar a cheap mé mar shampla go raibh sé aistead dhá "ar" a bheith le chéile in abairt mar , "Ar ar cruthaíodh ó neamh go lár!" Agus ar ndóigh "Aoir is sea an dán seo!" a dúradh linn.

"Toigh Corr a'Chait" an dán agus Séamas Dall Mac Chuarta (1647-1733), file iomráiteach Oirialla a scríobh é faoi muintir an bhaile sin in aice le hÓ Méith ar bhruach Loch Charlainne. Seo na focail mar atá siad ar shuíomh Clann Tuirc:

Uaigneach sin, toigh Chorr an Chait,
Is uaigneach a bhfir is a mná,
Is dá bhfaighdís ór is fíon
Cha dtig aon díobh i gceann cháich.

I gceann cháich cha dtig siad
Ar ar cruthaíodh thiar is thoir,
Ar ar cruthaíodh ó neamh go lár:
Ionann sin is béasa an bhroic.

Béasa an bhroic bheith ag tochailt faoi
I ndorchadas oíche is lae:
Ar ar cruthaíodh ó neamh go lár
I gceann cháich cha dtig sé.

Ní hionúin leis an ríbhroc aoibhneas, aiteas ná spórt:
Ní hionúin leofa saoi, draoi ná cumadóir ceoil;
Ní hionúin leofa Séamas caoch ná cuidiú Néill óig,
Is fanadh gach aon mar a mbíd, ag tochailt an phóir.

Nach aisteach na rudaí a spreagann cuimhne daoine!

13.7.15

Cód ar strae!

Chláraigh mé le dream fadó ionas go mbeadh ar daoine atá ag lorg mo theach-sa más ag úsáid satnav atá siad. Tá an córas thar a bheith éifeachtach agus oibríonn se go maith. Ní chosnaigh sé pingin rua orm.

Anois tá an Rialtas tár éis €27milliúin a caitheamh ar cód nach oibríonn ar satnav ar bith agus sheoladar é ar maidin. "Eircode" an t-ainm atá baistithe acu air. "Cuirfidh Eircode, an córas postchóid nua d’Éirinn, ar a gcumas do dhaoine agus do ghnólachtaí teacht ar gach seoladh in Éirinn, rud a dhéanfaidh an saol níos seolta réidh duit."  Nach ait an mac an saol? Deireann siad go ndéanann an rud céanna atá á dhéanamh ag LOC8 dom-sa le bliainta.

Ar ndóigh níor tugadh cead do LOC8 tairiscint a chur isteach toisc na coinníollacha a leagadh síos ag an Rialtas. Dúradh níos deanaí ag an Eoraip go raibh an proiséas tairiscintí a úsáideadh, lochtach.

Rinne mé mé fhéin a aimsiú ar an gcórás nua.

Is ceantair Gaeltachta é seo agus tá sé litrithe i gceart ar an suíomh.

Tá naoi dtithe thár timpeall ar mo theach-sa agus uimhreacha thar a bheith difriúil ag gach ceannn acu. Tá an céad trí litreacha "H91" ag gach ceann acu ach leis na ceithre tacar de dhigití ag an deireadh níl aon leanúnachas ionta.   A... atá agamsa ach tá E... ag tús trí sheoladh, P... ag dhá cheann agus ceann amháin an cód le T..., P..., V... D... agus N... . Tá H91 don gceantair ach níor éirigh liom a fháil amach cé chomh mór is atá an cheantair mar níl cead ag éinne níos mó ná 15 déag a chuardach ag aon am amháin! Tá H91 ag Baile na hAbhann agus an Tulaigh (Níos mó ná míle uainn) leis mar sin is beag cabhair atá ann d'éinne atá ag lorg mó theachsa thár an gcóras ainmneacha atá ann anois.

I ndairíre tá sé níos fearr ag éinne tiomáint chuig an baile s'againne leis an gnáth seoladh agus mapa ach ní fhéadfadh éinne dul ann gan ríomhaire de short éigin a bheith aige más ag brath ar an cód nua seo atáid.

Rud eile a thugas faoi deara ná go raibh dhá leagan d'ainm na h–áite ann. An ceann ceart agus ansin ceann i leagan trualaithe Béarla. Go bhfios dom ní cheart ach ach an ainm ceart Gaeilge a thabhairt ar logainmneacha sna ceantreacha Ghaeltachta.  Tuigtear dom go bhfuil míchruinneas ó thaobh ainmneacha Ghaeilge trí síos agus nach bhfuil siad sásta na botúin a cheartú. Ní oibríonn sé le Port Lairge (féach thuas!) mar shampla agus tá Leitir Mór aistrithe 14 km ó thuaidh acu!
Leitir Móir na Coille chois fharraige!!!





10.7.15

Ní raibh aon cheart le fáil!

Is cosúil nach bhfuil ticéad ar bith fágtha don dráma MAUM atá ar siúl i dTaibhdhearc na Gaillimhe​ i rith na seachtaine seo chugainn. Seo scéal truamhéalach éagóir dlithúil ar Maolra Seoighe a crochadh i 1882 don dúnmharú uafásach Mhám Trasna níos tuisce sa bhliain céanna.
Pic ón Dráma ag Seán Ó Mainnín
D'eagraigh an Coimisinéir Teanga ag an am, Seán Ó Cuirreáin, comóradh ar an gcás sa bhliain 2012 ag Ard Eaglais na Gaillimhe atá tógtha ar shuíomh an phríosúin. Leag Uachtarán na hÉireann bláthfhleasc ar an bplaic comórtha atá sa charr chlós ag an áit.

Is cinnte nach raibh páirt ar bith ag Maolra Seoighe san dúnmharú uafásach ach ní fhuair sé éisteacht ag an gcúirt mar ní raibh siad i ndán a chás a thuiscint gan teanga na daoine a bheith ag na huadaráis.

Scríobh James Joyce faoin gcás agus é ar deoraíocht i dTrieste:

'Ask him if he was in that neighbourhood at that hour.

The old man again began to talk, to protest, to shout, almost beside himself with the anguish of being unable to understand or to make himself understood, weeping in anger and terror. And the interpreter, again, dryly:

'He says no, "your worship".

Agus é ag eagrú na h-ocáide comórtha tháinig Seán Ó Cuireáin ar pictiúirí de na priosúnaigh, Maolra Seoighe ina measc. Insíodh ar conas ar aimsíodh na pictiúirí san píosa "Sean-ghrianghraif an-stairiúil ó Mhám Trasna!" againn (Ean 2013)

8.7.15

Peil na mBan go 2018.

Ag labhairt dó i bPáirc an Chrócaigh ag Seoladh Chraobh TG4 2015 i bPeil na mBan, d’fhógair Ardstiúrthóir TG4, Pól Ó Gallchóir go bhfuil síneadh trí bliana aontaithe don chonradh urraíochta agus cearta craolta idir TG4 agus Cumann Peil Gael na mBan. Mairfidh an comhaontú nua go deireadh an tséasúir 2018. Le linn na tréimhse sin, beochraolfaidh TG4 suas le 60 cluiche Craoibhe gach Samhraidh, sa mbreis ar roinnt cluichí i gcomórtais eile de chuid an Chumainn.

Tosóidh clúdach teilifíse na Craoibhe 2015 ar an Satharn 25 Iúil. 17 cluiche craoibhe ar fad a bheochraolfar le linn an tséasúir sna grádanna Sóisear, Idirmheánach agus Sinsear. Is iad Cluichí Ceannais na hÉireann 2015 i bPáirc an Chrócaigh, 27 Meán Fómhair, buaic na craoibhe agus beidh an t-iomlán á bheochraoladh, mar is gnách, go heisiach ar TG4 agus ar fud an domhain ar an Seinnteoir.

Thréaslaigh Marie Hickey, Uachtarán, Cumann Peil Gael na mBan na forbairtí seo leis an Uasal Ó Gallchóir agus mhol an síneadh ama leis an gconradh. “Tá TG4 luaite le Peil na mBan in intinn an phobail le fada an lá anois,” a dúirt sí agus thug sí moladh ar leith don chlúdach domhanda a sholáthraíonn TG4 ar an gCraobh ar an Seinnteoir.

Thagair an tUachtarán freisin don fhloscadh a bhaineann le tús an tséasúir craoibhe. “Is ag an tráth seo bliana a ghéaraíonn an tsuim againn ar fad,” a dúirt sí, “idir imreoirí, lucht bainistíochta, oifigigh agus lucht leanta. Táthar ag ullmhú don Chraobh ón Nollaig agus seo anois muid ag a tús. Cá bhfios cad a tharlóidh? Go n-éirí go geal linn ar fad.”

5.7.15

D'éirigh leo!

Slua mhaoiniú – cic sa tóin do chultúr na ndeontaisí
Le beagnach mí anuas tá pictiúir agus nasc chuig tógra Seo Linn sa chólún ar chlé againn. Bhí siad ag iarraidh €50,000 a fháil len a gcuid ceol agus beochta a leathnú amach. Ni raibh ach 30 lá acu leis an t-airgead a bhailiú agus uaireanta bhí sé mall go leo ar teacht isteach ach diaidh ar ndiaidh, lá in ndiaidh lae,  tháinig fás ar an méid a bhí geallta. Ar deireadh ar an 30 lá (B'shin Sathairn 4 IuL 2015) bhí 350 sásta €51,475 a chuir isteach sa bhosca. Agus tá an pictiúir athraithe dá bharr!

Is beagnach mí ó shin d'fhoilsíodar a scéim len a ngrúpa cheoil Seo Linn a thógaint isteach sa saol mór proifisiúnta. "Tá bhur gcabhair ag teastáil go mór uainn an mhí seo! Beagnach dhá bhliain i ndiaidh do Avicii vs Lurgan, agus na mílte uaireanta a chloig curtha isteach, tá an deis againn anois Seo Linn a thógáil don chéad chéim eile agus an Ghaeilge a chur ar fáil do chuile dhuine go lán aimsirthea i mbealach spraíul agus taitneamhach trí mheán an cheoil!!" 

Thug siad a dúshlán dúinn go gcabhródh muid leo go praiticiúil! "SEO Í ÁR nDEIS!
LIKEÁILIGÍ, ROINNIGÍ, SCAIPIGÍ agus TACAGAÍ linn lenár gcúis anseo ar Kickstarter!"

Agus d'éirigh leo.

Is dócha an rud is íontaí faoi seo ná an rud a dúirt blag Conchubhair Uí Liatháin faoi: "An rud atá spreagúil faoi mar smaoineamh ná go dtugann sé cúl don ghnath chosán atá gearrtha ag eagrais Ghaeilge suas fánaí géara sléibhte an mhaorláithis agus sinn ag lorg maoinithe chun tabhairt faoi thograí.  An toradh a bhionn ar sin, má bhionn an t-adh leat, go bhfaigheann tú do mhaoiniú ach go mbionn sé chomh ceangailte le coinníollacha nach mbainfear an tairbhe céanna as.  Mura mbionn an t-adh leat, sin dea smaoineamh eile curtha ó mhaith."

Níl mórán dreamanna anseo a rinne triáil as an saghas seo maoiniú, ach na dreamanna a rinne é, d'éirigh cuíosach maith leo. Agus mar a deireáin an Lithánach "Idir an dhá linn, má fheiceann tú togra fiúntach Gaelach ar fundit nó Kickstarter, tabhair tacaíocht do.   Gheobhaidh tú do chraiceann agus a luach as…"

Idir an dá linn ní gá ach brethnú ar an bpictiúir thuas le riméad ar Seo Linn, ar Stiofán Ó Fearail, Keith Ó Briain, Daithí Ó Ruaidh, Cathal Ó Ruaidh, Kevin Shortall agus Conor Moore a fheiscint. Go bhfeicfimíd iad ag scaipeadh a gcuid cheoil agus a ngliondar croí i measc pobal na tire agus ar fud na cruinne!

• Tá suíomh bríomhar facebook ag Seo Linn agus níos mó ná 11,000 á leanúint.

21.6.15

Seanfhondóirí ón Iarthair ag insint a scéal.


Is dócha gur ceann de na míbhuntáistí leis an sao nua ná an scoilt idir na seandaoine agus na daoine óga ag fás aníos. Is ag plé le na rudaí draíochtúil, ríomhairí, na meáin shóisialta, agus fónin phóca. Cuid den gcuís, go mór mór amuigh faoin dtuath ná go bhfuil siad imithe as baile ag stáidéar nó le post a fháil agus fiú nuair atá siad sásta fanacht sa bhaile níl na seirbhísí nua seo le fáil acu agus níl fonn ortha cur futha ina gceantair dhúchais a thuile. Agus as go bráth leo soir go dtí an geal cathair!

Bhí cruinniú suimiúil i nGaillimh ar an Aoine seo caite inar bhalaigh slua le héisteacht le "Seanfhondóirí ón Iarthair" i gcúrsaí Chearta Sibhialta agus Ceardchumain. Is in halla Fhorais na Meicneoirí i lár an bhaile a bhí sé. Ní raibh fhios agam go raibh a leithéid d'áit ann ach tá ó tríocadái an naoiú aois déag.  Tá a cheann ceathru ar an Sráid Láir.

Rud nua don scríobhnóir seo an lipéad "seanfhondóir" ar dhaoine a bhí (beagáinín!) níos óige ná é féin. I ndairirí ní raibh aon chosúileacht ar na seanfhondóirí áirithe seo go raibheadar le h-éirí as an rás go raibh cuid acu ar phinsin!
Clé: John Cunningham, OÉG,  Seosamh Ó Cuaig, Conamara & Declan Bree, Sligeach
Bhí John Cunnighmam as OÉG sa chathaoir don gcéad mír. Declan Bree (Béarla)  as Sligeach a labhair ar dtús. Bhí seisean páirteach i ngluaiseachtaí sóisialacha ina gcathair féin, Sligeach, agus tá fós ina Comhairle Chontae ina chontae dhúchais. Roinn sé a scéal agus a ghníomhaíochas, go minic in aineoin bunaíochta stáit nó eaglaise, iad go minic ag obair as lamh a chéile in aghaidh a chuid gníomhachtaí. Ansin bhí caint againn ó Sheosamh Ó Cuaig agus labhair seisean faoi na daoine a d'imir tionchair, mar a Mháthair féin agus scéalta faoina uncali Colm Ó Gaora. Is mar gníomhaí i nGluaiseacht Cearta Sibhialta na Gaeltachta a bhí sé sna seachtóidí. D'éirigh leis an nGluaiseacht roinnt rudaí a bhaint amach tré brú a chuir ar an Rialtas. Ina measc tá Raidío na Gaeltachta agus TG4 agus cé go bhfuil sé lag go leor, Údarás tofa na Gaeltachta (atá "spocaithe" anois ag Rialtas FG/LO).

Sa dara chuid den oíche bhí triúr bhan, Liz Walsh, Mary Cooke agus Bríd Carr ag comhrá le Tish Gibbons. Bhíodar i measc iad siúd a bhí ag troid go tréan sna seachtóidí le ceardchumann a bhunú agus cearta na n-oibrithe riaracháin san Ollscoil a chosaint. Bhí lucht bainistíochta na hOllscoile glan ina gcoinne agus d'úsáid siad larrachtaí an láidir na mná cróga seo a stopadh. Bhí sé deacair dóibh a bhí i láthar gan smaoineamh ar chúrsaí san Ollscoil sa lá atá inniú ann agus an éagóir a deineadh i gcás an Dr Micheline Sheehy Skeffington agus a comráidí. Dúradh leis gur mó an scannal céad blian ó bhi Francis & Hannah Sheehy Sheffington ag troid go láidir ar son cearta mná go bhfuil an troid fós ar siúl ag a ngár-iníon!

Bhí slua maith i láthair agus daoine óga atá ag tosú ar an turas aonrach an agóideora. In measc bhí daoine ó Misneach, dream spleodrach a thógann a n-inspioráid ón an sean dream, go mór mór Máirtín Ó Cadhain a bhunaigh an céad "Misneach". Cé nach n-aontaím le gach seasamh atá á thógaint aontaím go bhfuil sé tabhacht go gcloisfar a ghlór amach anseo - amch ar an sráid agus istigh sna chúlseomraí. Bhíodar ag díol an dara eagrán dá nuachtáin, Mionlach, ainm oiriúnach mar is beag rud nach ndéantar ó oibre na mionlaithe!

Tá sé tábhachtach go mbeidh Gaeil i lár an aonaigh nuair a thagann atá agóidí ar siúl. Is é an rud ar a dtugtaí an "nua-liobrálachas" atá ag cur polasaithe na déine i bhfeidhm ar nós an Cháin Uisce is atá ag gearradh buiséad caipitil Údaráis na Gaeltachta. Siad na "fórsaí níos láidre agus níos forleithne ann (sa stáit chóras) ar cuma leo ann nó as dár dteanga náisiúnta." (Seán Ó Cuirreáin 23/1/2014)

"Caithfidh Gaeil seasamh le cosmhuintir na tíre. Cé go bhfuil go leor bá ann don Ghaeilge, breathnaíonn go leor daoine ar chainteoirí na teanga mar ghrúpa faoi leith a mbreatnaíonn amach do mhaitheas na Gaeilge amháin. Tá na Gaeltachtaí ag meath. Má theastaíonn uainn an próiseis sin a stopadh beidh tacaíocht gnáth-mhuintir na tíre ag teastáil uainn." (Misneach 20/1/2013)

D'fhág mé an gcruinniú agus mé déanta óg arís i mo chloigeann cé gur sean-cnámh atá san cuid eile dem chorp.

An réabhlóid abú!