Athrú aeráide agus caomhnú timpeallachta.

"...ní chuma liom faoin chóir don aeráid agus faoinár ndomhain beag beo...."

An bhfuil muid ag éirí dáiríre faoin athrú aeráide?

Chuala mé ráiteas - beagáinín soiniciúil b'fhéidir - ó chara nuair a foilsíodh Plean Aeráide an Rialtais seachtin ó shin: "Tá súil agam go mbeidh sé níos fearr ná a chuid pleannanna don Ghaeilge!" Táid ann a cheapann go bhfuil an plean lán de smaointe maithe agus dea-rúin ach gan gníomh ar bith. Níl mé ró chinnte go bhfuil an Rialtas dairíre faoin aeráid! Brathann sé ar vótaí is dócha. Cinnte tá an cosúlacht ann go bhfuil an pobal féin ag athrú meoine ar na chúrsaí seo. Má éiríonn leis an aos óg dul i bhfeidhm ar na vótóirí beidh leo ar ndóigh.

Greta Thunberg sa Timire

In eagrán an tSamhraidh den iris, Timire an Chroí Naofa tá oráid ag Greta Thunberg ón tSualainn. "Is cuma liom féin faoin cháineadh phoiblí ach ní chuma liom faoin chóir don aeráid agus faoinár ndomhain beag beo. Táthar a íobairt ár sibhialtacht in éiric ar an deis leanúnach atá ag dream beag daoine ina múrtha airgid a dhéanamh dóibh fhéin."

Cinnte tá costas nach beag ag dul leis gníomhú ar thógra chomh mór san agus a chuir i gcrích. Ach ní mór tabhairt faoi don na glúnta atá le teacht - an céad ghlúin eile más fíor!

Tá sé éasca pleanáil don gcathair cé go mbeidh sé daoir. Tá sé éasca córas taisteal phoiblí a eagrú sna cheantair catharacha mar shampla.

Tá fadhbanna deachair taobh amuigh de na cathrach mar níl an infrastructúr céanna ann. Cuir i gcás conas is féidir linn dul ó áit go háit gan seirbhís taistil ceart. Caithimíd taisteal anois le húsáid a bhaint as na seirbhísí, post, bancanna, cúrsaí sláinte, seipéil, scoileanna 7rl. An mbeidh cead againn (nó an ceart dúinn) móin nó adhmad a dhó? Nó beithigh a bheith ag an bhfeiliméir beag? Tá an-chuid aineolas ann faoi na cúrsaí seo.

Táthar ag caint faoi carrana aibhléise agus tá sé easca go leor iad a shamhlú faoin gcathair agus áiteanna len iad a phlugáil isteach. Ach faoin dtuath? Féach ar an dtrioblóid mar shampla atá ann faoi leathan bhanda a thabhairt dúinn? Ní thugann sé dóchas dúinn!

Muileann Gaoithe in MBÁC?

Táid ag caint faoi muileann gaoithe agus tá siad siúd ag déanamh ionradh ar an tír ar fad go mór mór sna ceantair tuaithe.* Ní thuigim cé fáth gur i gceantair tuaithe atá siad. Nach féidir iad a bheith i ceantair cathrach chomh maith. Ar bharr Spíce i lár Bhaile Átha Cliath mar shampla.

Agus muid ag caint faoi na muilte gaoithe céanna faoin dtuath tugann sé sin ábhar eile isteach sa scéal - caomhnú na timpealachta agus meas air. Tá mé ag léamh leabhair faoi láthair a bhaineann le hábhar. Scríonn Robert MacFarlane ina leabhar "Landmarks" ¹faoin meas seo agus muid ag cailliúnt ár gceangail leis an dtalamh agus an teanga a thugann miniú agus brí don tuath.

"It is true that once a landscape goes undescribed and therefore unregarded, it becomes more vulnarable to unwise use or improper action."

Leanann sé leis ag caint faoin bplean a bhí ag comhlucht mór sa Bhreatain, coill mór de mhuilte ghaoithe a thógáil ar mhóinteán, 134 acu, i Leódhas na hAlbain. Tugann sé léargas ar an obair íontach a rinne muintir na háite ag miniú cé chomh tabhachtach is a bhí an áit i gcomparáid leis an dearcadh a bhí ag an gcomhlucht a bhí ag rá nach raibh ann ach "Nothing but heather!" i bhfocail file Albanach. "How marvelously descriptive! and incomplete!"

Dúradh go raibh gá le "..a new nomenclature of lanscape and how we relate to it, so that conservation becomes a natural form of human awareness, and so that it ceases to be under-written and under-appreciated and thus vulnerable to desecration. What is needed is a counter-desecration phrasebook!"

Ar deireadh d'éirigh leo an tógradh a stoppadh.

Ní gá go mbeaidh coimhlint idir scéimeanna aeráide agus caomhnú timpeallachta. Ar bhealach is cuid den gluaiseacht chéanna iad agus mar a deireann an seanfhocail, "ar scath a chéile a mhaineann na daoine!"

* Féach Fathach Ros a'Mhíl
1 Landmarks, Robert MacFarlane, Penquin Books 2016 ISBN978-0-241-96787-4