24.4.20

Bláth faoi dó!

Seo lus an chromchinn atá sa ghairdín againn. Tá se faoi bláth ach tá sé is bfad níos déanaí ná cinn eile atá againn. Tá dhá bhláth ar an ghás nó craobh.

De gnáth ní bhíonn ach bláth amháin ar gach ghás agus ar ndóigh tá na bláthanna eile buí ar fad!

Ní féidir liom níos mó a rá nach leor an pictiúr?

20.4.20

Ar bhalla bhricí!

Bhí sé scamallach inne nuair a shiúl mé thar timpeal an tí. Tá balla bricí ar an taobh thiar den teach agus lána idir é agus an teach fhéin. De gnáth bhíonn gála gaoithe ag séideadh trén áit ansin.

Inné bhí sé ciúin go leor áfach agus thug mé faoi ndearadh go raibh rud éigin ina seasam ar an mballa. Bhí sé ag crith go mall sa leoithne bhog agus cheap mé gur féileacán nó leamhan a bhí ann.

Ghlach mé an pictiúir seo agus rinne mé é a googláil. Tá me ag ceapadh anois gur glasán (Hipparchia semele) atá ann. Deirtear go mbíonn sé le fáil i ndeisceart na tíre agus i mBoirinn chontae an Chláir. Deirtear leis go mbíonn sé deachar go leor é a fheiscint mar tá na dathanna an-chosúil le cairrige.  Deirtear nuair atá sé ag glacadh sos go gcoimeadann sé a chuid sciatháin go daingin le chéile ós a cionn (mar atá siad so pictiúir).

Ní raibh mé ró chinnte agus scríobh mé chuig Eithne Viney le cóip den bpictiúir agus cheap sise gur glasán a bhí ann chomh maith.

Cé nach bhfuil dáthanna ró gheal air cheapaim go bhfuil se dathúil mar fheithid ina bhealach féin.

• Féach chomh maith ar "Sos ar thaobh an bhóthar!" (11/8/2017)

18.4.20

Tuar dhóchais!

Tá muide istigh sa bhaile le ceithre seachtain anuas (on 27 Márta). Téann muid ó lá go lá ag breathnú agus ag éisteacht le tuairiscí ar na meáin chraolta. Bíonn tuairiscí ón Tuaisceart thar timpeall am lón agus tuairiscí ón stáit seo ag am té - aisteach go ndeirtear an "am té" fós!

Tá sean aithne againn ar dhochtiúirí sa Roinn Sláinte anois. Agus meas againn ar a ndiongbháilteacht, ar a ndílseacht agus ar a bhfoighne. Má cuirtear ceist freagraítear go beacht iad. Muna bhfuil an fhreagra le fáil ar an lá deirtear go mbeidh sé ann níos deanaí agus de gnáth bíonn.

Agus conas tá ag éirí linn i gcoinne an diabhal ráig seo, COVID-19? Deireann an Eagraíocht Domhanda Sláinte gur ceart "teastáil, taisteáil, taisteáil" agus nuair atá sin deanta taisteáil arís. Ach mar atá fhios againn níl sé chomh h-éasca é sin a dheanamh nuair atá chuile tír ar domhain ag lorg ábhar, treallamh agus saotharlanna taisteála ag an am céanna. Ach is cosúil go bhfuil an-chuid taisteál ar siúl ach, agus admhaíonn siad é seo, níl sé chomh maith agus is ceart é a bheith.

Dár liom fhéin siad uimmhreacha bháis, méid daoine a fuair bás, an uimhir is tabhachtaí is muid ag tomhas  cén dul chun cinn atá á dhéanamh i gcoinne na plá seo. Le déanaí cheap mé go raibh an uimhir seo ag ardú as cuimse agsu mar sin go raibh rudaí ag dul in olcas.

Dearg: Dáta bháis;  Líne Ghorm: Tuairisc Bháis
Rinne an Príomhoifigeach Leighis, Dr Tony Holohan, clarú ar na huimhreacha a roinneann sé linn gach tráthnóna. Tugann sé na huimhreachar a tuairiscítear dóibh gach lá ach ní hionann sin is a rá go bhfuair na daoine seo bás ar an lá roimh ré. Mar sin tá daoine ann a fuair bás roimhe sin ach nár chuirfidh in ndúil dóibh ag an am. Léirigh sé é sin ar graph. Is léir ón ngraf seo go raibh cúrsaí i bhfad ní ba bhfearr ná mar a cheap mé.

Ar ndóigh cé go dtugann an t-eolas seo dóchas dúinn ní mór smaoineamh gur duine daona gach uimhir atá sna staitisticí seo. Duine le gaolta ag caoine a bháis. Bás nach raibh súil leis b'fhéidir. Agus daoine nach féidir íad a thoramh mar is ceart. Mar aon leis sin tá ceist na Tithe Altrainis - níl siad ró chinnte an raibh gach duine  a cailleadh ansin sna figiúirí agus mar sin táid chun dul thár n-ais go tús na bliana len iad a iniúcadh go mionn.

Rud eile a thugaim faoi deara ná an difríocht idir an bhealach atá an ghéirchéim á lamhsáil ag Rialtas na hÉireann agus Rialtas Westminster. Is cosúil go raibh siad ag caint faoi "herd immunity" thall agus bhí muid ag iarraidh an galar a bhrú faoi chois tré daoine a scoilt óna chéile. Mar aon leis sin bhí béim eile léirithe ag manadh lucht na Breataine - "Save the NHS!" Samhlaigh cad a déirfeadh Pobal na hÉireann dá mbeadh manadh "Save the HSE!" mar manadh anseo!

Níl gach rud foirfe sa choimhlint seo againn ach mar a dúirt an Dr Micheál Ó Riain san Eagraíocht Domhanda Sláinte, "Sé an foirfeacht namhaid an ghnímh!"



• Féach air: Ón gCluthar

4.4.20

Ileolai caillte!

Ní raibh mé le h-aon rud a scríobh faoin leabhair a bhí á léamh agam le cúpla lá anuas agus a chríochnaigh mé á léamh inniú*. Ach ansin inné tháinig an nuacht gur raibh an udar tar éis bás a fháil leis a víreas corónach i Londain. Saoi, Draoi agus cumadóir focail, léarscáilí agus ealaíontóir - ileolaí gan aon amhras a bhí i dTim Robinson.

Is cuimhin liom nuair a thanamar anseo go Conamara ar dtús cheannaigh mé a leabhrán bheag leis an map aon-orlach den áit. Cé go raibh sé i mBéarla bhí sé soiléar go raibh meas neamhgnách ar an áit agus ar a "eisintiúlachas" nó a bunbhrí. Bhí meas aige ar an talamh faoin a gcos idir cré agus carraig.

Ach thár rud ar bith eile, is dócha, bhí meas aige an oidhreacht agus seanachas a bhí le fáil i scéalta na ndaoine agus ardmheas ar an traidisiún a bhí léirithe in logainmneacha na háite. Chum sé focal faoi leith ar an obair a bhí idir lámha aige in Iarthair na tíre - "geophany" seachas "geography". Ní liníocht ach thaispeáint spiorad áite a bhí ar siúl aige.

Sa leabhair a bhí á léamh agam - an ceann deireannach a foilsíodh* - tá an omós, urraimeachas (má tá a lethéid d'fhocal ann) go soiléir ann. Tá an chaibidil deireannach san leabhair seo mar cineál tiomna nó uacht b'fhéidir sna cúrsaí seo.

"Among the historical roots of Ireland's carelessness of place is the retreat of its language and the accompanying anglicization of its placenames, which have been defaced, rendered dumb and sometimes reduced to the rediculous. To undo a little of this damage has been for me, an Englishman, a work of reparation." (llch 187)

In áit éigin eile scríobh sé "Irish placenames dry out when anglicised, like twigs snapped off from the tree".

Tuairisc ar TG4
Deirtear go bhfuil an nós ag na hÉireannaigh a rá go bhfuil Gaeilge maith nó a mhalairt ar dhuine agus nach ndeirtear a leithéid de rud i dtaobh aon theanga eile. Rud nach bhfuil fíor. Tá thogha an Bhéarla le fáil i scríobhnóireacht Tim Robinson. Saibhreas nach bhfuil le fáil go ró mhinic sa teanga sin.

Tá muintir Chonamara ach go h-áirithe brónach sna laethanta seo, mar atá muintir Árainn agus Muintir An Bhoirne.

Tá laoch eile liteartha caillte ar shala a cháirde Joe Steve Ó Neachtain i mí Eanáir agus Liam Mac Con Iomaire anuireadh. Go mbuaileadís le chéile sa saol eile ag roinnt agus ag saibhriú a chéile go deo.1

*  Experiments on Reality - Tim Robinson, 2019; ISBN: 978-1-844-88483-4;  Penquin Ireland
1  CF Pictiúr ag Seán Ó Mainnín tógtha i 2006 roinnte ar twitter.





2.4.20

Ón gCluthar!

Tá mé istigh sa teach gan bogadh le seacht lá anuas. Cé nach bhfuilim tinn ná baol air tá mé ró shean le ligint amach de bharr an deabhail COVID. Táim um chlutharú - nach deas an focal é!

Cupán cáife deas clutharach
Níl sé ró dhona áfach mar déanaim mo chuid oibre ón dteach i gcónaí agus leanann an obair sin. Foilsím nuacht faoi chúrsaí uathoibrithe próiseáilte ar líne (readout.net/signpost). Tugaim faoi deara go bhfuil beagáinín laghdú ar na scéalta ag teacht ó dhéantóirí trealaimh agus ó na tithe chórais tionscalaíochta. Deintear caint anois chom maith faoin taithí atá sna tíortha éagsúla. Tá sé an spéisiúl comparáid a dhéanamh ar an bhealach atá siad ag déileáil leis an ráig tobann gan coinne seo.  An rud is suntasaí ná an méid imeachataí atá curtha ar cheall fiú an taispeantas is mó tionsclaíoch ar domhain, an Hamburger Meße. Chuireadra ar athlá go dtí mí Iúl agus ansin chuireadar ar cheall ar fad é i mbliana.

Sílim fhéin go bhfuil an tír s'againne ag déileáil go maith leis. Sílim go bhfuil an coras éifeachtúil agus níos tabhachtaí b'fhéidir, solúbtha. Tá mé ag ceapadh go bhfuil muid go maith ag obair faoi bhrú sa tír. Níl an t-am againn an iomarca plé a dheanamh agus mar sin bíonn orainn rudaí a chuir i gcríoch. Ní bhíonn sé foirfe ar ndóigh ach mar a dúirt an Dr Michael Ryan san Eagraíocht Dhomhanda Sláinte - "Sí an fhoirfeacht namhaid an ghnímh!"

Dá mba rud é go raibh fhios againn anuireadh go mbeadh tubaist mar seo le tárlúint i Márt na bliaina seo bheadh raic, argóintí agus na mílte tuairimí á roinnt ag polaiteoirí, dochtúirí, iriseoirí agus an iliomad iománaithe ar chuile claí. Ní gá duit ach breathnú ar chuid de na gearáin ar na meáin shóisialta chun blas a fháil ar an cineál rud atá i gceaist agam. Ach ar ndóigh tá muid i lár an paindéimic anois agus ní mór dúinn gníomh gan eagla. Rud atá á dhéanamh anseo.

Tá níos mó ná moladh tuilte ag na daoine atá ag obair sna h-oispidéil, sna tithe altranais, sna siopaí, sna ngardaí, busanna agus traenacha, agus sa phost agus gach éinne eile atá á chuir a gcuid sláinte féin i mbaol ar ár son, ar son na hÉireann

Tá súil agam go bhfuil gach éinne eile ag claí leis na "rialacha" ag ní na lámha agus ag fanacht sa bhaile.