Lón faoi dheireadh!

Is ar amharaí an tsaol nách raibh fhaca mé an scannán úd "Lón sa Spéir!*" go dtí aréir ar TG4. Bhí neart faoin scannán ar an gcóras giolcaireachta agus na meáin shóisialta leis na blianta ach theip orm é a fheiscint aon uair a bhí á dtaispeáint.

Níl fhios agam cad a bhi mé ag suíl leis. Is dócha scéal na bhfear a bhí ag glacadh sosa thuas ós cionn Nua Eabhrach sa phictiur cáiliúl. Ach ní sin a bhí ann cé go éirigh le déantóirí an scannáin beirt ainm a fháil go cinnte, b'fhéidir - beirt as Éirinn!

Ba léiriú ar saol atá athraithe ó bhun go barr i gcúrsaí tógála. Is ró cosúil nár chuala éinne ag an am seo (1932) faoi sláinte agus sabháltacht! Is ina suí gan aon chosaint 800 troigh ós cionn sráideann gnóthach Nua Eabhrach ag am lón a bhi an aon duine déag seo. Ní raibh hata chrua ag éinne acu mar shampla! Ní raibh aon criosanna sabháltacht le feiscint. 

B'íontach liom go raibh cartlann sa bhfoirgneamh féin le pictiúirí (an ceann áirithe seo san áireamh) a thóg grianghrafadóirí agus an tógáil ar siúl. Ach cé go bhfuil an pictiúirí féin le feiscint ann is beag eolas atá ann faoi ainmneacha na bhfear oibre a bhí le feiscint sna pictiúirí sin. Níl fiú aon chinnteacht ar ainm an té a thóg an pictiúir úd. Ba gnáth grianghrafadóirí nuachtáin iad agus ba chuid dá ghnáth oibre don nuachtán a bhí ar siúl acu. 

Tríd is tríd bhi an mheas ar na hoibrithe á léiriú. Bhíodar ag obair thuas ansin ar na cearchaillí - ag rinnce d'fhéadfá a rá ós cionn  na cathrach. Ní nach íonadh cailleadh cuid acu ach bhí pá maith ann dóibh dúradh.

Chuir mé suim sa cineamatagrafaíocht, más sin an focal. Bhí sé íontach go rabhadar ábalta dul isteach sa phictiúir, dul faoi an gcábla atá ar dheis sa pictiúir. Nó dul faoi na fir agus breathnú ar na foirgnimh a bhí ansin. Bíontach an scil nó an teicníocht é a chuir leis an léiriú. 

Is pictiúir é seo atá mar siombail ar chathair agus ar thréimhse nó aois eile. Ar thógáil cathair nach raibh a leithéid de am go dtí sin - meascán treibheanna nó náisiúin idir Éireannaigh, Iodálaigh agus Eorpaigh eile. Tá sin fós ag tarliúnt fos sa cathair sin ach le daoine ó náisiún eile, Vítneam, an Phacastáin, an Aifric agus eile. An comhleá cultúir atá i Nua Eabhrach thár aon cathair eile fós.

Ba an léiriú ar am agus ar luachanna Nua Eabhrach sna tríochaidí é an scannán seo. 

*"Lón sa Spéir/Men at Lunch": Léiritheoir,  Seán Ó Cualáin, Sonta Films, Conamara 2012

@Sontafilms @TG4TV