Scéal ón Dhrochshaol.

“Níor tharla sé seo dúinn. Sé an chaoi ar déanadh é seo orainn."

Níl fhios agam go díreach céard a bheadh ann nuiar a chinneamar dul chuig an bpictiúrlann inné. "Arracht" a bhí ar siúl agus bhí fhios againn gur scannán faoin aimsir an Ghorta Mhóir a bhí ann agus go bhfuair sé an-mholadh ó na léirmheasteoirí.

Dónal Ó Héalaí

Cuireadh fotheidil i mBéarla leis an léiriú a chonaicamar. Tá mé beagáining bodhar agus cabhraíonn siad liom ach níor theastaigh uaim iad a bheit i mBéarla ach amháin nuair a bhí Béarla á labhairt sa scannán ach aisteach go leor ní raibh fotheidil ar bith ansin - Gaeilge nó Béarla - ag an bpíosa sin den scannán.

Scannán cumhachtach, géarchúiseach, coscrach a bhí ann. "Arracht" a bhí air agus dúirt na fotheidil gur "Monster" a bhí ar seo. Ach tá an focal sin sa Bhéarla i bhfad ró-thanaí mar mhiniú ar an focal "Arracht!" Tá miniú i bhfad níos mó, níos doimhne sa Ghaeilge ar an bhfocal. Sa scannán féin ní duine a bhí ina arracht ann. Ní h-ea bé an arracht ná an gorta féin. An arracht gan stopadh a bhí ag réabadh agus ag scrios pobal na tíre. (Tá miniú eile ar an bhfocal ag tearma.ie agus sin "juggernaut" agus dairíre b'shin an gorta mór gan aon amhras - "juggernaut" nár stop.)

Is scéal fear amháin, Cólman Ó Searcaigh, a chlann agua a chomharsanacht atá sa scannán seo. Ar dtús feiceann muid an gnáth saol a bhí acu. Bocht go cinnte ach pobal ag cabhrú lena chéile agus ag caitheamh aimsire ina gcomhluadar féin ach iad faoi cúing na tiarnaí talún agus a mbáillí. Chuir sé tús scéal Cnoc na Gabha i gcuimhne dom cé go raibh muintir an Iarthair i bhfad níos boichte ná muintir bhailte Thiobrad Árainn sa leabhair úd.

Ach bhí scamall eile ann agus sílim gur b'shin an Arracht i ndairíre a tháinig go cruachroíoch, go cruálach ón oirthear - dúchan na bhfataí. "Tá sé in Áth Luain" a dúirt an chuairteoir agus bhíodar ag guibhe nach dtagadh sé anoir chuchu.

Ach tháinig! 

Scriosadh saol agus beatha na háite gan trua gan taise agus gan tuiscint ón dTiarna Talún. Spreag an aicíd seo fuath ciníoch i gcoinne na tiarnaí talún agus na báillí. Spreag sé easaontas i measc an phobal chomh maith ag troid lena chéile agus ganntanas bia uafásach. "Cén fáth ar thárla sé seo dúinn?" d'fhiafraigh an bhean bhocht ar Cólmán. “Níor tharla sé seo dúinn. Sé an chaoi ar déanadh é seo orainn,” a deireann sé. 

Is féidir an scéal a léamh i léirmheasanna eile idir Gaeilge* & Béarla ach dár liomsa is beag scannáin a chonaich mé a bhí ioncurtha leis an gceann seo. Tá an aisteoireacht thar barr. Léiríodh pearsa uasal an príomh duine sa dramá go cairéis ag Dónal Ó Héalaí mar Cólman, agus sreabhadh an ghorta mór ag bádh a mhuintire agus a phobal.

Coimead an scannán seo ár n-airde ó tús go deireadh. Bhí an scannánaíocht go maith ach níor chuir sé isteach ar an scéal. An ceol, ag Kila, mar an gcéanna. Bhí ar n-aird dírithe ar an scéal féin agus cás Cholmáin an t-am ar fad.

Muna dtéann tú ag aon scannán eile i mbliana ná chaill an ceann seo.

* Léirmheas ó Breandán M Mac Gearaild i dTuairisc.ie: Taispeántas inchurtha lena bhfaighfeá in aon teanga ó Dhónall Ó Héalaí sa sárscannán ‘Arracht’ (15/10/2021)

Arracht
Scríbhneoir/Stiúrthóir: Tomás Ó Súilleabháin 

Léiriú: Macalla
Aisteoirí: Dónall Ó Héalaí, Dara Devaney, Saise Ní Chuinn, Siobhán O’Kelly, Eoin Ó Dubhghaill, Michael McElhatton